De koffiebes is de bron van een van ’s werelds meest geliefde dranken: koffie. Deze kleine, maar krachtige bes heeft een rijke geschiedenis en is tegenwoordig een integraal onderdeel van vele culturen over de hele wereld.

Koffie werd waarschijnlijk het eerst door de mens opgemerkt in het Koninkrijk Kaffa (c. 1390-1897), dat nu in Ethiopië ligt. Hier werd het buna, bunn of bunchum genoemd, wat ‘boon’ betekent.

Koffieplanten gedijen in tropische klimaten, voornamelijk in landen rond de evenaar, zoals Brazilië, Colombia, Ethiopië en Vietnam. De omstandigheden zoals hoogte, bodemtype en klimaat hebben allemaal invloed op de smaak en kwaliteit van de koffie.

De meeste soorten (33) komen voor in tropisch Afrika en vinden hun oorsprong met name in Ethiopië. Op Madagaskar komen veertien soorten voor, in tropisch Zuidoost-Azië en op het eiland Mauritius drie soorten. Alle soorten zijn houtige planten en kunnen afhankelijk van de soort kruipend, struikvormig, boomvormig of liaanvormig zijn.

De koffieplant is groenblijvend en groeit als kleine boom of struik. De planten hebben glanzende, tegenoverstaande en gesteelde bladeren. De bloemen staan in groepjes van 2 tot 20 bij elkaar in de bladoksels. Na regenval beginnen de bloemknoppen zich te ontwikkelen en acht tot twaalf dagen later treedt er een massale bloei op.

De vrucht van de koffieplant is een steenvrucht met een dikke harde pit en een dun laagje vruchtvlees.

De koffiebes is meestal rood of geel met twee zaden ‘de bonen’ deze zijn omgeven met een zachte laag van slijm en een dunne huid. Het rijpen van de vruchten is een langdurig proces. Ze hebben zo’n acht maanden nodig voordat ze rijp genoeg zijn om geplukt te worden. In deze acht maanden verkleuren ze van groen naar rood.

Voor de duurdere koffie worden de bessen nog weleens selectief geplukt, maar meestal worden alle bessen geplukt, zowel de rode als de groene. Hierna volgt eventueel nog een selectie waarbij de mindere bessen worden weggegooid.

De smaak en kwaliteit van de koffie worden grotendeels bepaald door de soort koffiebes en de manier waarop de bonen worden verwerkt. Er zijn verschillende soorten koffiebonen, maar de twee belangrijkste zijn Arabica en Robusta.

• Arabica-bonen staan bekend om hun milde smaak en aroma.
• Robusta-bonen een krachtigere smaak hebben met een hoger cafeïnegehalte.

Hoewel koffiebessen het hele jaar door groeien, is er vaak een oogstseizoen dat varieert afhankelijk van de locatie en het type koffieplant. Meestal vindt de oogst plaats tussen november en maart op het noordelijk halfrond, en tussen april en september op het zuidelijk halfrond.

Koffiebonen hebben een lage glycemische index, omdat ze weinig koolhydraten bevatten. De nutri-score van koffiebonen is neutraal, omdat ze voornamelijk calorieën leveren zonder significante hoeveelheden voedingsstoffen. Desalniettemin bevatten koffiebonen antioxidanten en cafeïne.

Gemiddeld bevat een kopje koffie ongeveer 95 mg cafeïne, maar dit kan variëren afhankelijk van factoren zoals de sterkte van de koffie en de bereidingsmethode.

Koffiebonen bevatten in hun natuurlijke staat weinig koolhydraten en calorieën, waardoor ze een geschikte keuze zijn voor mensen die een koolhydraatbewuste voeding volgen. Echter, toevoegingen zoals suiker en room kunnen het koolhydraat- en caloriegehalte van koffie verhogen, dus het is belangrijk om deze toevoegingen met mate te gebruiken.

Aankoop

Kwalitatieve koffiebonen kunnen worden gekocht bij gespecialiseerde koffiewinkels, boetieks, online retailers en sommige supermarkten. Het is raadzaam om te zoeken naar bonen van bekende herkomst met een duidelijke branding en versheid.

Bewaren

Koffiebonen moeten worden bewaard op een koele, droge plaats, bij voorkeur in een luchtdichte container om de versheid te behouden. Het wordt afgeraden om koffiebonen te bewaren in de koelkast of vriezer, omdat ze vocht en geuren kunnen absorberen, wat de smaak kan beïnvloeden.

Koffiebonen worden voornamelijk gebruikt om koffie te zetten, maar ze kunnen ook worden gebruikt in culinaire toepassingen zoals desserts, sauzen, marinades en zelfs hartige gerechten. Gemalen koffie kan worden toegevoegd aan taartbeslag, ijs, rubs voor vlees en chocoladegerechten voor een diepere smaakdimensie.

De smaak van het vruchtvlees van een rijpe koffiebes is vrij aangenaam. Het is zoet en fris tegelijk. Het lijkt een beetje op een watermeloen gemengd met een abrikoos. Deze bessen zijn evenwel niet beschikbaar voor de markt.

In sommige regio’s worden dranken gemaakt van het vruchtvlees van de koffiebes. Deze dranken, zoals cascara, worden gemaakt door het vruchtvlees te drogen en te laten weken, waardoor een zoete en aromatische infusie ontstaat die lijkt op thee. Cascara wordt gewaardeerd vanwege zijn unieke smaakprofiel en cafeïnegehalte.

Hoewel minder gebruikelijk, wordt het vruchtvlees van de koffiebes soms ook gebruikt in voedselproducten zoals jam, sauzen of snoepjes. Het zoete en sappige karakter kan een interessant ingrediënt zijn in diverse culinaire creaties en kan een subtiele koffiesmaak toevoegen aan gerechten.

No waste

Gebruik restjes koffie als smaakmaker in rubs voor vlees of als ingrediënt in zelfgemaakte chocoladetruffels.

Maal koffiebonen vlak voor gebruik voor de beste smaak.

Experimenteer met verschillende brandmethoden en brandgradaties om de gewenste smaakprofielen te bereiken.