BERNAGIE
Al in de oudheid werd Bernagie door de Romeinen en Grieken gebruikt als groente. De plant is oorspronkelijk afkomstig uit het Middellandse Zeegebied, maar is tegenwoordig in meerdere landen van Europa ingeburgerd. We zien haar dan ook op akkers, ruigten, puinhopen, langs wegen en andere rurale terreinen. De plant wordt gekweekt in tuinen, en komt vandaar verwilderd in de Benelux voor. De plant wordt ook op grote schaal aangeplant voor de oliehoudende zaden. Ze wordt gekweekt als toekruid en als bijenbloem.
Bernagie is een éénjarig, winterhard kruid en wordt ongeveer 90 cm hoog. De dikke stengels zijn vertakt en hol. De bladeren zijn 7-20 cm lang en puntig ovaal van vorm. De onderste bladeren zijn meer eirond en gesteeld, de bovenste meer langwerpig en stengelomvattend.
De plant en alle onderdelen van de plant (stengels, bladeren, en bloemknoppen) zijn bedekt met korte haren. Voor de bladeren geldt dit voor zowel boven- als onderzijde.
De bloeitijd valt vanaf mei of juni tot de herfst. De bloemen zijn prachtig, ze zijn felblauw met een wit hart, met fijne kroonblaadjes en zwarte helmknoppen. Een enkele maal kunnen de bloemen ook roze of wit zijn. Ze trekken ook bijen en andere bestuivers aan.
Soorten
Bernagie komt voornamelijk voor als de soort Borago officinalis, maar er zijn ook variëteiten zoals:
- Witte Bernagie (Borago officinalis var. alba): Deze variëteit heeft witte bloemen in plaats van de kenmerkende blauwe.
- Kleine Bernagie (Borago pygmaea): Een zeldzamere soort die kleiner van formaat is en vaak voorkomt in droge, rotsachtige gebieden.
De kiemplantjes lijken op die van de komkommer. Borage cress is eenvoudig zelf te kweken door het zaad op een vochtig stuk papier te laten ontkiemen. Borago produceert veel zaad wat makkelijk kiemt. De jonge spruiten smaken ook naar komkommer. Daarom wordt het ook wel komkommerkruid genoemd.
De bernagie bevat kleine hoeveelheden pyrrolizidine alkaloïden. Deze stoffen kunnen in hogere concentraties kanker veroorzaken en toxisch zijn voor de lever. Vanwege de lage concentraties van deze alkaloïden in bernagie is consumptie niet gevaarlijk.
Als een van de voornaamste natuurlijke bronnen van gamma-linoleenzuur(GLA) heeft borageolie een hoge vlucht genomen in de voedingssupplementenindustrie. De uit de zaden van bernagie geperste olie, wordt geraffineerd. Tijdens het raffinageproces worden de pyrrolizidine alkaloïden verwijderd en daarna hoort de olie te voldoen aan de wettelijk gestelde norm van 1 µg per kg.
Andere namen voor deze plant zijn borage, boerinnekes, beschaamde meiskens, nachtlichtje, nachtpitje, parapluutje, prikneuzen, steekneusje.
Voedingswaarde
Bernagie bevat een hoog gehalte aan vitamine C, zink, magnesium, vitamine B6 en biotine. De bloemen zijn rijk aan choline, glucose, fructose, aminozuren en tannine. De zaden bevatten vooral proteïnen en een olie die rijk is aan gammalinoleenzuur.
Glycemische index 15 GL 0.5 Nutri)score A
100 gram | Energie | Eiwit | Vet | Koolhydraten | Vezels |
Vers | 21 kcal | 1.8g | 0.7g | 3.06g | 1.5g |
Gekookt | 25 kcal | 2.09g | 0.81g | 3.55g |
Bernagie is zeer geschikt voor een koolhydraatbewuste voeding dankzij zijn lage koolhydraatgehalte en hoge voedingswaarde. Het kan worden gebruikt als smaakvolle toevoeging aan gerechten zonder veel koolhydraten toe te voegen.
Voordelen / Nadelen
Bij hoge dosis en langdurig gebruik kan bernagie tot leverschade leiden (bevat een weinig pyrrolizidinealkaloïden). Eet er dus niet te veel van. Niet gebruiken tijdens zwangerschap.
Aankoop / Bewaren
Oogst
Het is moeilijk dit kruid in de winkel te vinden, gelukkig kan u het gemakkelijk in de tuin of in een pot op het balkon kweken.
Pluk de jonge naar komkommer smakende bladeren pas af vlak voor u deze nodig hebt.
Op het internet vind je gedroogde versneden bernagie voor het maken van kruidenthee.
Bernagieolie, meestal verkocht onder de naam “borage olie” (uitwendig gebruik), is een vette plantenolie geperst uit de zaden van het komkommerkruid. Het is een bleekgele olie met een bescheiden geur en smaak. Het is een zeer bijzondere plantolie die weinig wordt aangeboden en een lage opbrengst heeft. Dit maakt de olie kostbaar. Door het zeer hoge gehalte aan gamma-linoleenzuur (tot 25%) oxideert de olie snel en moet daarom absoluut in de koelkast bewaard worden.
Wordt vaak verpakt in softgels voor orale inname.
Bewaren
Als je bernagie toch wilt bewaren, kun je het in de koelkast bewaren. Wikkel de bernagie in een vochtige papieren handdoek en plaats het in een plastic zakje of een luchtdichte container. Hierdoor blijft het vochtig en vers. Bewaar het in de groentelade van de koelkast, waar de temperatuur en vochtigheid hoger zijn dan in de rest van de koelkast.
Je kunt bernagie ook drogen, tijdens het droogproces gaat evenwel veel aroma verloren. Hang de bernagie ondersteboven op een donkere, goed geventileerde plaats. Zodra de bladeren volledig droog zijn, kun je ze verkruimelen en in een luchtdichte container bewaren op een koele, donkere plaats.
Gedroogde bernagie kan enkele maanden worden bewaard en wordt vaak gebruikt in thee of als smaakmaker in gerechten.
Invriezen
Blancheer de bernagie kort in kokend water en dompel het daarna onder in ijswater om de kleur en smaak te behouden. Dep de bernagie droog en plaats het in luchtdichte diepvrieszakjes of -containers. Label ze met de datum en bewaar ze in de vriezer.
Bevroren bernagie kan tot 3 maanden worden bewaard en kan worden gebruikt in gekookte gerechten.
Bereidingswijze
Als voedsel wordt de plant vooral in het Middellandse Zeegebied gewaardeerd als onderdeel van salades en andere zomerse gerechten.
De zachte, sappige bladeren smaken rauw naar komkommer ze worden als sla of spinazie gegeten. Ze bevatten veel vitamines en zijn uitermate geschikt in allerlei salades.
Snijd de blaadjes altijd klein, dan komt de smaak beter vrij. Gebruik bernagie zo vers mogelijk en bij voorkeur in koude gerechten. Bij het meekoken verliest het fel zijn smaak.
Strooi bernagie daarom pas na de bereiding over een warm gerecht.
Bernagie thee kan je maken met verse (30gr/0.5l) of gedroogde (75gr/0.5l) bladeren op heet (niet kokend) water te infuseren.
De eetbare bloempjes met eerder weinig smaak zijn zo mooi dat men ze kan gebruiken om schotels te versieren, ook in ijsblokjes missen ze hun effect niet.
De bloemen worden ook gesuikerd gebruikt als garnering bij zoete gerechten.
Ten slotte kunnen de bloemen gebruikt worden om azijn blauw te kleuren
Borage cress of scheuten zijn fris, knapperig en smaken naar komkommer.
No waste
Als je te veel bernagie hebt, maak dan kruidenboter door de fijngehakte bladeren te mengen met boter. Deze kruidenboter kan worden ingevroren en later gebruikt worden op brood of in gerechten.
Info
Vroeger gebruikte men bernagie om beter te kunnen dromen. Voor dit doel hoefde men enkel een vaasje met bernagiebloemen in de slaapkamer te zetten. De volksnaam nachtlichtje heeft met deze werking te maken.In India wordt een siroop gemaakt van de plant, die in de zomer als verfrissing wordt verkocht.