De aalbes, ook rode bes of trosbes genoemd is een houtige struik uit de kruisbessenfamilie (Grossulariaceae) met trossen transparante tot dieprode vruchtjes. Aalbessen zijn echte Europese klassiekers: inheemse bessen die al sinds de Middeleeuwen worden geteeld en gebruikt in sap, gelei, wijn en taart.

De plant bloeit in het voorjaar met onopvallende bloempjes, waarna in de vroege zomer de bessen rijpen. Ze groeien in trossen en hebben een dun schilletje rond sappig vruchtvlees met kleine eetbare zaadjes. De smaak varieert van mildzoet tot uitgesproken zuur – afhankelijk van soort, rijpheid en kleur.

De aalbes is inheems in delen van West-Europa, maar ook in Noord- en Midden-Azië. Archeologische vondsten tonen aan dat wilde aalbessen al in de Middeleeuwen in kloostertuinen werden verbouwd, zowel om hun geneeskrachtige eigenschappen als voor hun verfrissende smaak. Vandaag worden ze commercieel geteeld in landen als Nederland, België, Duitsland, Frankrijk en Polen, maar ook in Canada en Rusland.

De teelt vraagt om een gematigd klimaat met koele winters en milde zomers. Struiken geven de hoogste opbrengst op humusrijke, goed doorlatende grond, liefst op een zonnige plek, maar ze verdragen ook halfschaduw. De trossen rijpen geleidelijk, wat handmatig plukken noodzakelijk maakt voor de hoogste kwaliteit.

De rode bessenstruik heeft in het midden een grote tak (de harttak), deze tak groeit naar boven, de andere takken groeien opzij. Hij heeft een grote groeikracht en maakt vele nieuwe scheuten in één seizoen.

De aalbes groeit in trosjes aan deze lage bladverliezende, winterharde bessenstruik die tot 2 m hoog kan worden. Hij bloeit met onopvallende geelgroene bloemen. De bloeitijd loopt van april tot en met mei. Als de bloemen bevrucht zijn groeit het vruchtbeginsel van een onrijpe groene bes uit tot een rode bes. Om goed te kunnen rijpen hebben de besjes veel zon nodig. Ze hangen met 3 tot 10 bessen tegelijk in trossen van 4 – 8 cm lang. De eetbare bessen zijn meestal helder tot donkerrood, soms wit of roze en zijn 8-12 mm groot. Ze zijn licht doorschijnend en hebben een kroontje.  Om de 8-9 jaar wordt de bessenstruik vervangen.

De bloei begint in april, de bessen zijn rijp tussen eind juni en begin augustus – afhankelijk van het ras en de weersomstandigheden. Bessen worden meestal met de hand (wat de kostprijs bepaalt) geoogst, bij voorkeur in de vroege ochtend als ze koel en stevig zijn. Een aalbessenstruik kan midden- eind van de zomer 3 à 4 kg bessen opbrengen of  5 à 10 liter..

Vogels zijn verlekkerd op aalbessen, nog voordat ze rijp zijn. Een goede bescherming na de bloei is dan ook belangrijk. Het gebruik van vogelnetten is hier zeker niet overbodig.

Soorten

• Rode bes (R. Rubrum): doorschijnend helder tot donkerrood. Het zure tot zoetzure vruchtvlees bevat een aantal geelbruine pitjes. De meest voorkomende soort met een frisse, sappige zure smaak.
• Witte bes ( Sativum),white pearl, witte parel is een crèmekleurige doorschijnende bes met een klein kroontje. De witte besjes zijn over het algemeen zoeter en kleiner dan de rode.
• Roze aalbes een zeldzamere soort met een zoetere en mildere smaak dan de rode variant.
• Zwarte bes ( Nigrum) niet lekker en enkel gebruikt voor jam, cassisdrank of siropen. Ze bevatten meer zuren en hebben een eigen intense kruidachtige (terpenen) en naar muskus ruikend aroma (zie zwarte bes). Sterk aromatisch, tijk aan vit C en anthocyanen.

Aalbessen zijn echte zomerfruitsoorten. In België en Nederland loopt het seizoen van eind juni tot augustus. Door koelcelbewaring en import zijn ze soms langer verkrijgbaar, maar de smaakpiek ligt in de eerste weken na de oogst.

Teeltmethoden

1. Regenkappen: het overgrote deel van de rode bessen wordt geteeld onder regenkappen. Op deze manier worden de bessen beschermd tegen de regen. Vanaf juni tot augustus worden de bessen geplukt.
2. Glazen kassen: rode bessen worden ook geteeld in glazen kassen. Deze bessen worden in april geplukt. Door deze vroege rijping wordt deze methode vooral commercieel gebruikt.

Er bestaan zeer vele rassen met een verschillende rijpingsperiode en smaak .

De aalbes bevat vitamines zoals B1 en C, mineralen ijzer, fosfor, kalium, koper, mangaan en voedingsvezels. Ze bevatten gemiddeld meer voedingsvezels dan andere fruitsoorten. De zwarte bes is dan weer zeer rijk aan vitamine C en antioxidatieve fenolen (zie aldaar).

Door de zuren zijn aalbessen wel één van de fruitsoorten die de minste vruchtensuikers bevatten en hierdoor geschikt zijn voor mensen met suikerproblemen (diabetes).

Glycemische index = 25-30 (laag)   Glycemic load 1,9.   Insuline index 52   Nutri-score A

Aalbessen passen uitstekend in een koolhydraatbewuste voeding vanwege hun lage glycemische index en glycemische lading. Ze veroorzaken geen grote pieken in de bloedsuikerspiegel, waardoor ze geschikt zijn voor mensen die hun koolhydraatinname willen beheersen. Daarnaast dragen de vezels bij aan een verzadigd gevoel. Een handvol bessen (50–75 g) levert minder dan 35 kcal en is een prima koolhydraatbewuste fruitkeuze – zeker vergeleken met druiven, banaan of mango.

Een uitzondering: producten op basis van aalbes zoals siroop of confituur bevatten vaak toegevoegde suikers – daar moet je wel kritisch op blijven.

Misleidende claims

• “Cassissiroop – rijk aan vitamine C”: vaak bevat de siroop amper 10% sap en véél toegevoegde suikers.
• “Licht fruitdessert met aalbes”: check de ingrediëntenlijst – vaak zitten er weinig echte bessen in.
• “Zwarte bessensmaak” is zelden afkomstig van echte bessen, maar van synthetisch aroma (methyl-anthranilaat).

AANKOOP

De oogst moet voorzichtig en handmatig te gebeuren (invloed op de prijs). Aalbessen worden steeds in trossen verhandeld. Een tros is 4-8 cm lang. Ze zijn verkrijgbaar in de supermarkt, op de markt en bij de groenteboer en groentespeciaalzaken.

Een schaaltje aalbessen weegt +/- 100 gr.

De rode bes is vers en diepgevroren het hele jaar verkrijgbaar in supermarkt, en groentespeciaalzaken. Het beste zijn ze van juni tot augustus in de overige maanden komen aalbessen voornamelijk uit import uit Israël, Afrika en Zuid-Amerika. Je koopt verse aalbessen dus best in de zomer, liefst in het schaaltje zodat ze niet kunnen beschadigen en op de dag van consumptie.

Aalbessen moeten stevig zijn, fris en licht glanzend. Zien de bessen er muf, dof en verschrompeld uit, laat deze dan liggen. De takjes moeten frisgroen van kleur zijn. Probeer de rode bessen na aankoop zo snel mogelijk in de koeling te bewaren.

Koop biologische bessen. Niet-biologische bessen worden meestal bespoten met pesticiden.

BEWAREN

Gewoon: Aalbessen blijven slechts enkele dagen (3 dagen) goed in de koelkast, best uitgespreid op een bordje om kneuzingen te voorkomen en bij voorkeur op een keukenpapiertje om vocht op te nemen. Haal beschadigde bessen zo snel mogelijk van bij de andere bessen weg en zorg ervoor dat ze niet vochtig worden.

Heb je vele aalbessen maak er jam of gelei van.

Vacuüm: verlengt de houdbaarheid tot een week, ideaal bij grotere hoeveelheden.

Diepvriezen is mogelijk los of in verwerkt als puree.

Los: haal de dan bessen van de steeltjes, was ze en leg ze dan op een bord zoveel mogelijk los van elkaar in de vriezer. Wanneer de rode bessen bevroren zijn kan je ze in een zakje of bakje doen. In de diepvries kunnen ze tot 12 maanden bewaard worden.

Tip: Aalbessen in een diepvriesblokje.

Rode aalbessen kenmerken zich door een redelijk friszure smaak, de iets kleinere witte aalbessen zijn over het algemeen wat zoeter.

Rode bessen zijn teer. Raak ze zo min mogelijk aan, was ze alleen vlak voor serveren als het nodig is. Verwijder pas na het wassen de steeltjes: rits de bessen eraf met een vork.

Aalbessen zijn lekker puur natuur, inclusief schil en zaden, klaar om zo uit de hand te eten. Als ze te zuur zijn kan je er eventueel wat suiker over strooien. Doe dit enkele uren voor consumptie (op kamertemperatuur). De friszure rode aalbes is perfect geschikt voor granité. Door het zure en verfrissende karakter ideaal als onderdeel van een spoom. Je kan ze verwerken in yoghurt, confituur, gelei, taarten, milkshakes,  ijs……

Hartig: zwarte bessen-chutney bij wild, aalbessensaus bij eendenborst, vinaigrette met rode bessen bij geitenkaas. Heerlijk bij wildgerechten, kazen en salades.

Je kan ze inmaken in siroop of er zelfs wijn en likeur van maken.

Aalbessengelei is een populaire stand-by in de keuken. Vaak wordt hiervan in laatste instantie nog een lepel door de vlees- wildjus geroerd.

Ingevroren aalbessen ontdooi je in de koelkast, zo blijven ze intact.

Ook de gedroogde blaadjes van de aalbessenstruik kan je in de keuken gebruiken om bv. thee te trekken of om augurken in te maken. Het geeft een apart parfum. Pluk flink wat bladeren om te drogen en op te bergen in een goed afsluitbare bus.

Fermentatie: aalbessenkefir of lactogefermenteerde bessen als probiotisch bijgerecht.

Witte aalbessen geven minder last van vogelvraat. De vogels merken de doorzichtige rijpe vruchten veel minder snel op.

In Frankrijk wordt Crème de cassis uit zwarte bessen gemaakt.

Aalbessen in pot kan je als een kuipplant telen. Vraag naar de geschikte rassen.

Zwarte bessen (Ribes petraeum, en R. nigrum) of cassis, zijn een soort op zichzelf en worden afzonderlijk besproken (zie aldaar).

Aalbessengelei uit het Noord-Franse Bar-le-Duc is een aalbessengelei van rode of witte bessen die al sinds de veertiende eeuw volgens een bijzonder procedé wordt vervaardigd. Met de pen van een ganzenveer worden één voor één de pitjes uit elk besje verwijderd, waarna de bessen aan een kokende suikersiroop worden toegevoegd. Zo behouden ze ten volle hun vorm en aroma, en ontstaat een volkomen heldere gelei die al velen heeft kunnen bekoren.

Het is een luxeproduct, jaarlijkse productie +/- 6000 potjes (4000 rode 2000 witte) jaarlijks. Wordt ook Caviar de Bar-le Duc of kaviaar van Lotharingen genaamd.

Recept: Rødgrød met fløde of rood fruit met slagroom is een nationaal dessert in Denemarken.

1. Voeg wat zoet toe aan rode bessen – suiker, honing of agavesiroop temperen de zuurheid.
2. Meng aalbessen met zoetere bessen zoals aardbeien om de zuurheid te balanceren zonder veel extra suiker toe te voegen.
3. Voor een intense saus: verwarm met een beetje honing en munt.
4. Blancheer kort voor een zachte compote zonder pitjes.
5. Combineer met vet of eiwit zoals roomkaas, yoghurt of noten – dit verzacht de zuren en vertraagt de opname van suikers.
6. Rits bessen af met een vork – snel en handig voor grote hoeveelheden.
7. Overrijpe of gekneusde bessen? Maak er siroop, jam of compote van.
8. Pulp van uitgeperste bessen? Verwerk in muffins of mueslirepen.
9. Bevroren overschot? Gebruik in smoothies, bij havermout of als ijsblokje in water met munt.
10. Steeltjes en blaadjes van zwarte bessen kunnen worden gebruikt voor thee met antioxidanten.

Aalbessen zijn kleine smaakbommetjes die de zomer op je bord toveren – fris, pittig en ongelooflijk veelzijdig. Ze leveren vitamines, vezels en antioxidanten, passen perfect in een koolhydraatbewust voedingspatroon en zijn ideaal voor creatieve én klassieke gerechten. Of je ze nu recht van de struik eet, in een dessert verwerkt of tot saus herleidt bij wild: deze bes mag gerust op je boodschappenlijstje. Let enkel op bij bewerkte producten, want de kracht van aalbes zit juist in zijn puurheid.

© ZUCSU 2025