De sinaasappelboom is afkomstig uit China en werd er al 4000 jaar geleden verbouwd voor zijn vruchten. Fylogenetisch onderzoek door Qiang Xu et al. (2013) toonde aan dat de sinaasappel een hybride is van de mandarijn (Citrus reticulata) met de pompelmoes (Citrus maxima), waarbij driekwart van de genen afkomstig is van de mandarijn en één kwart van de pompelmoes. De Chinezen hebben hiervan sinds 2500 v Chr. de beste variëteiten geselecteerd om de oorspronkelijk bittere vrucht te transformeren tot een zoete sinaasappel. De sinaasappel werd door Portugal in de 15° eeuw als eerste land uit China naar Europa geïmporteerd.  Sinaasappelbomen worden tot 13 meter hoog en dragen zeer geurige wit-roze bloesems.

Vanuit Nederland werd vanaf de 18e eeuw de sinaasappel verder verspreid over Noord-Europa. Na de ontwikkeling in de 19° eeuw van een cultivar met een dikkere schil in Jaffa (Israël) werd deze havenstad het centrum van teelt en transport. Deze sinaasappel kon langer bewaard worden en gemakkelijker getransporteerd in kisten.

De sinaasappelboom is een kleine piramidevormige tot 6 meter hoge boom, met eivormige bladeren, hij is altijd groen, glad en glanzend. De bloemen zijn wit alleenstaand of in trosjes.

De sinaasappel wordt in België en Nederland uit subtropische landen rond de Middellandse Zee geïmporteerd, zoals Israël, Spanje en Marokko. De belangrijkste productielanden van tegenwoordig zijn Spanje, Mexico, de Verenigde Staten (m.n. Florida en California), Brazilië en China.

Het seizoen voor sinaasappels varieert per regio, maar in de meeste gebieden zijn ze het meest overvloedig in de wintermaanden.

De vrucht verkleurt tijdens rijping van groen naar oranje. Vruchten uit tropische gebieden zoals Suriname verkleuren slecht door het ontbreken van koude nachten, daarom zouden ze soms kunstmatig oranje gekleurd worden. Aanvullende informatie is hieromtrent moeilijk te vinden. De kleur van de schil heeft evenwel geen enkele invloed op de smaak. De Zuid-Amerikaanse appelsienen zijn vaak groener maar toch rijp.

De sinaasappel wordt ook wel de zoete sinaasappel genoemd om hem te onderscheiden van de zure sinaasappel of pomerans (zie aldaar), oorsprong van alle sinaasappels.

Het in partjes verdeelde vruchtvlees, omringd door een witte pel is licht oranjegeel van kleur, met een typische frisse smaak. Er bestaan ook sinaasappels met rood vruchtvlees: de bloedsinaasappels, ze zijn vooral afkomstig uit Sicilië.

Soorten

Er bestaan ongeveer 2000 sinaasappelrassen waarvan er om en nabij de 100 op grote schaal geteeld worden. Enkele tientallen rassen worden regelmatig op de Europese markt aangeboden.

• De blonde soorten Navellina – handappelsien – (navelappelsien uit Brazilië met een dikke schil, krachtige fijne smaak). Bekend om hun zoete smaak en gebrek aan pitten. Ze hebben een “navel”-achtige formatie aan de onderkant van de vrucht.( zie aldaar)
• De Valencia hand- en persappelsien (afkomstig uit Spanje, pitloos sappig vruchtvlees). Ze worden vaak gebruikt voor het maken van sinaasappelsap vanwege hun sappigheid en zoete smaak.
• De Jaffa appelsien is alom bekend. Ook nu staat de merknaam ‘Jaffa’ nog steeds voor citrusvruchten en vruchtensap zie aldaar.
• Mandarijnen: Kleinere variëteit met een losser schil en meestal zoeter dan gewone sinaasappels.
• De bloedsinaasappel (zie aldaar) is een appelsien waarvan het vruchtvlees rood ziet en is rond 1850 in het Middellandse zeegebied ontstaan. Ze hebben een unieke, iets bittere smaak. Hun kleur komt van anthocyaninen, een type antioxidant.

Er bestaan twee typen:

• • De Sanguinello de volbloed (schil en vruchtvlees rood) met een meer specerijachtige smaak
  • De halfbloed Moro, Taroco (gepigmenteerde soort – alleen vruchtvlees rood).

Van deze typen bestaan weer verschillende rassen.

Men zegt dat de bloedsinaasappel ‘bloedt’ als men hem opensnijdt. Geperst lijkt het sap van deze vrucht niet alleen op bloed, maar ook op wijn. Dit komt door zogenaamde anthocyaanpigmenten die alleen ontstaan als de temperatuur in de mediterrane herfst en winter koud genoeg zijn. Na de oogst wordt de kleur van een bloedsinaasappel nog dieper als deze koud opgeslagen wordt. De smaak is friszoet tot zoet. De vrucht is tevens een van de grondstoffen voor limonade zoals ranja.

In de winkel worden sinaasappels onderverdeeld in:

• Handsinaasappels: Een handsinaasappel is sappig en kan na het pellen zo gegeten worden. Ze komen meestal vanuit Europa.
• Perssinaasappels: Een perssinaasappel heeft meer vezelig vruchtvlees en leent zich daarom beter om uit te persen. Veel perssinaasappels komen uit Brazilië maar door de tot op heden grove handelsbeperkingen van de VS. verdwijnt het gros van de Braziliaanse sinaasappelen in de verwerkingsindustrie en worden ze voornamelijk gebruikt voor de aanmaak van sinaasappelconcentraat.

De schil is de buitenste beschermende laag van de vrucht en heeft veel smaak.

Onder de schil zit een bittere witte onderschil die veel pectine bevat. Dit sponsachtige witte weefsel heeft een licht bittere smaak, en wordt met de schil verwijderd en wordt niet rauw gegeten, wel geconfijt. De onderschil zorgt ervoor dat het vruchtbeginsel, dat bestaat uit een achttal compartimenten, wordt beschermd en niet uitdroogt. Ieder compartiment bestaat uit vrucht en zaadjes, omhuld door een sterk membraan.

De schil van de sinaasappel zit vol met kleine celletjes gevuld met etherische oliën. Het zijn deze oliën die de sinaasappel de kenmerkende geur geven wanneer de schil wordt doorgesneden of geraspt.  Etherische olie wordt gewonnen door koude persing of door stoomdestillatie van de schil.

Als de schil beschadigd is, verdampt de olie en rot de vrucht eerder, daarom worden de vruchten behandeld met schimmelwerende stoffen alsook met een waslaagje om uitdroging te voorkomen.

Voor het winnen van 1 kilo olie heb je ± 200 kilo verse schillen nodig. De olie heeft een frisse aromatische geur en varieert in kleur van lichtgeel tot oranje-bruin. Deze olie wordt ook gebruikt om gerechten een sinaasappelaroma te geven. Van de bloesem van de bittere sinaasappel wordt oranjebloesemwater gemaakt.

Sinaasappelsiroop of ranja is een zoete drank die wordt gemaakt door een concentraat, limonadesiroop, aan te lengen met water. De siroop is een geconcentreerde vloeistof, die wordt gemengd met water om een vruchtenlimonade te maken. De siroop bestaat voor het grootste deel uit suiker, met daarin een extract van vruchten hier sinaasappels. De goedkopere siropen zullen in plaats van vruchtenextracten geur en smaakstoffen gebruiken. Echte vruchten worden hierbij niet gebruikt.

Versgeperst sinaasappelsap verliest 90% van zijn voedingswaarde binnen 24 uur; snel opdrinken dus.

Sinaasappels zitten vol vitamine C, mineralen en vezels. Vezels zorgen voor een langer verzadigd gevoel omdat ze niet worden opgenomen in het lichaam en geen calorieën leveren. Ze zijn rijk aan hesperidine en limoneen.

Vruchtensappen zoals sinaasappelsap bevatten suikers en daardoor ook aardig wat calorieën. In een glas sinaasappelsap zitten zo’n 7 suikerklontjes. Beter 1 sinaasappel eten dan 1 glas vruchtensap drinken.

Glycemische index 48. (Afhankelijk van land en rijpingsomstandigheden)

Zuid-Afrika = 33 + 6         Canada    = 40 + 3        Denemarken 31        Indië  52

Glycemische index van sinaasappelsap 53 + 6

Lees de ingrediënten lijst op de kant en klare verpakkingen vaak worden er vele stoffen toegevoegd.

ZUCSU: Sinaasappels kunnen goed passen in een koolhydraatbewuste voeding dankzij hun relatief lage glycemische index en glycemic load. Ze bieden ook vezels en essentiële voedingsstoffen, wat ze een gezonde keuze maakt als snack of als onderdeel van een gebalanceerde maaltijd.

Versgeperste sinaasappelsap is minder gezond dan gedacht. Uit verschillende internationale studies blijkt dat het sap meer dan 5 theelepels fructose bevat, een suiker dat van nature in fruit voorkomt. Het eten of drinken van voedingsmiddelen met grote hoeveelheden fructose verhoogt het cholesterol en de kans op buikvet.

Sinaasappelsap uit de supermarkt beschikt over veel toegevoegde stoffen zoals de suikers, smaakstoffen en zoetstoffen en bevatten vrijwel geen vezels.

Er worden nog steeds veel pesticiden op mandarijnen en sinaasappels gevonden waardoor dit fruit risicovol is.

De zuren en suikers in sinaasappelsap kan leiden tot tanderosie en gaatjes. De zuurheid van de drank tast het glazuur van uw tanden aanzienlijk aan. Het kan daarom verstandig zijn om door een rietje te drinken en na het drinken van een glas sinaasappelsap de mond met water te spoelen. Als het gebit wordt beschadigd door tanderosie, is dit onherstelbaar. .

Men verkoopt ook sinaasappelaroma: dit is een vloeistof met een geconcentreerde smaak van sinaasappel. Het is een ‘chemisch’ product, zonder dat er werkelijk sinaasappels in worden verwerkt.

Enkel de smaak en de geur van sinaasappels wordt door chemische bewerkingen verkregen. Je kan ze vergelijken met extracten. Het grote verschil is echter, dat in extracten wel de natuurlijke producten worden gebruikt. Het aroma heeft de geur en smaak van sinaasappel.

AANKOOP

Sinaasappels zijn het hele jaar door verkrijgbaar in de supermarkt en bij de groenteboer.

In de supermarkt worden sinaasappels vaak in gekleurde netjes aangeboden, de rode netjes bevatten handsinaasappels, de groene perssinaasappels.

In hartje winter zijn ze het lekkerste. Zorg er bij aankoop voor dat de vruchten stevig aanvoelen en een heldere, gelijkmatige kleur hebben zonder zachte plekken of schimmels. Sinaasappels zijn doorgaans van de hoogste kwaliteit tijdens hun natuurlijke oogstseizoen: herfst en winter. Het is ook een goed idee om biologische sinaasappels te kiezen om de blootstelling aan pesticiden te minimaliseren.

De eerste nieuwe oogst Spaanse sinaasappelen is over het algemeen vanaf November verkrijgbaar. Dit seizoen loopt door tot en met maart. Zie info.

Koop sinaasappels met een ongeschonden schil. Kies sinaasappelen die zwaar aanvoelen en een stevige, veerkrachtige schil hebben. Er mag geen enkel zacht of bruin plekje opzitten, want zelfs het kleinste vlekje kan het aroma bederven.

Ruik ook altijd even, want bij een muffe geur weet je dat de sinaasappel schimmel kan bevatten.

Sinaasappelsap is in de winkel te koop met en zonder vruchtvlees. Er zijn vele soorten verpakkingen, merken en prijzen. Vers sinaasappelsap heeft over het algemeen een fruitig-zure smaak. Soms kan het ook een erg zoete smaak hebben, als er suiker aan toegevoegd wordt en het is ook afhankelijk van hoe rijp de sinaasappel was toen hij geoogst werd.

De grootste exporteur van sinaasappelsap is Brazilië, gevolgd door de Verenigde Staten (voornamelijk Florida) en Spanje. Voor transport wordt meestal een deel van het water uit het sap verdampt zodat een concentraat ontstaat, op de plek van bestemming wordt het concentraat dan weer verdund tot de originele samenstelling. Je begrijpt, dat in dit stadium er ook allerlei andere stoffen aan het concentraat kunnen worden toegevoegd. Zo ontstaan de sappen van verschillende niveaus en prijzen.

Sinaasappelnectar of sinaasappeldrank moet minimaal 50% sap bevatten. Het sapgehalte moet op het etiket staan. De rest van het sap bestaat uit water of een ander extract. Dit staat op het etiket.

Sinaasappelsiroop of ranja is in de supermarkt te koop

Gekonfijte sinaasappelschil is vrij algemeen kant-en-klaar verkrijgbaar.

BEWAREN

Op kamertemperatuur kun je sinaasappels enkele weken bewaren. Ligt de sinaasappel naast een banaan op de fruitschaal? Dan rijpt sinaasappel sneller.

Hoewel minder gebruikelijk, kunnen vacuum verpakte sinaasappels hun versheid iets langer behouden.

Bewaar sinaasappelen in een geperforeerde of open plastic zak in de koeling. Sinaasappelen zijn dan minstens 2 weken tot wel een maand houdbaar.

Sinaasappelschil kan je drogen en enkele maanden bewaren.

Vruchtensappen kunnen 3 tot 4 dagen in de koelkast worden bewaard. Sinaasappelsap uit concentraat kan 3 maanden ongeopend buiten de koelkast worden bewaard.

INVRIEZEN

Vers sinaasappelsap kan je invriezen in een glazen fles (2/3 gevuld), maar geen sap uit pack (bevat te veel water waardoor kristalvorming). Het sap is 2-3 maanden houdbaar.

Een uitgeholde sinaasappel kan je eveneens invriezen.

Porties kunnen schommelen tussen de 100-240g (ongepeld). Sinaasappels worden gepeld gegeten of geperst tot sinaasappelsap. Ze hebben een zoete, frisse smaak. Sinaasappels pellen nog beter wanneer je de vrucht eerst voorzichtig tussen je handen wrijft.

De veelzijdigheid van de vruchten zorgt ervoor dat het overal in de keuken gebruikt kan worden, van amuse tot friandise.

Je kan sinaasappels grillen, konfijten, bakken, roken, raspen, persen, uitsnijden, inmaken, ijs, flamberen, roosteren…

Het sap kan worden gebruikt in vinaigrettes of glazuren voor vlees en vis.

Combineer sinaasappels met specerijen zoals kaneel en kruidnagel of met andere citrusvruchten zoals citroen en limoen voor extra diepte in gerechten. Combineer sinaasappel met verse munt voor een zomerse salade.

Maak een marinade van sinaasappelsap, honing en kruiden voor vlees of vis.

Je moet sinaasappels altijd wassen als je de schil raspt.

Door de schil in een bereiding te gebruiken of over een gerecht te raspen creëer je een lekker frisse smaak doordat de etherische oliën loskomen uit de schil.

A vif schillen is schillen waarbij de schil wordt weggesneden en er geen bittere vliezen meer achterblijven, dit wordt toegepast bij allerlei citrusfruit.

A vif schillen

• Snij eerst bodem en top van de sinaasappel horizontaal weg, zodat de vrucht rechtop blijft staan op het werkblad.
• Snij vervolgens met een scherp aardappelmesje van boven naar beneden de schil tot op het vruchtvlees weg. Hierbij volg je de vorm van de vrucht.

Gebruik de witte lijnen als referentie om kleine partjes met je mes eruit te snijden. Snijd in de lijnen, zodat je mooie partjes krijgt.

De schil wordt voor marmelade gebruikt, gekonfijt of als smaakmaker gebruitk bv.  voor onder andere witbier.

Als je de schil gebruikt in een recept, schrob die dan eerst goed schoon en zorg ervoor dat je niet te veel van het witte gedeelte mee raspt, dat smaakt nogal bitter. Je kan de schil drogen en al dan niet fijngemalen gebruiken als toevoeging in allerlei bereidingen.

Maak zelf je zestes van biologisch geteelde appelsienen.

Etherische olie wordt gebruikt om gerechten op smaak te brengen: voor het aromatiseren van spijzen en dranken volstaan enkele druppels:

• 1 druppel in een sinaasappel frisdrank of jus d`orange,
• 2 druppels door het pannenkoeken beslag
• 4 druppels door het beslag voor een heerlijke sinaasappel cake.

De “kwalitatief hoogwaardige” siropen zijn gemaakt van onbespoten vruchten. Hierdoor proef je de echte smaak van het fruit. Door de siropen te mengen met (sprankelend) mineraalwater, krijg je een heerlijke dorstlesser.

Met één fles siroop maak je maar liefst 3 liter limonade! Of een heleboel lekkere toetjes. Je kan er limonade van maken of ijsjes. Ook laat het zich goed gebruiken in allerlei soorten gebak en pudding.

No waste

• Schil: Gebruik de schil om zelfgemaakte marmelade, siropen of gekonfijte schil te maken.
• Pulp en Pitten: Voeg de pulp toe aan smoothies voor extra vezels en voedingsstoffen.
• Overrijpe Sinaasappels: Gebruik ze in gebak of als natuurlijke zoetstof in sauzen.

Je kunt pas na 4 jaar (letterlijk) de vruchten plukken. Dan pas zijn de sinaasappels lekker. Voor die tijd groeien er wel vruchten aan de boom, maar deze zijn dan nog niet geschikt voor consumptie. Een sinaasappel is rijp na 15 maanden aan de boom. Aan 1 boom kunnen wel 500 sinaasappels groeien.

In het vroege seizoen worden sinaasappels vaak gestookt. Dat gebeurt in warme cellen met ethyleen en zo worden ze kunstmatig gerijpt. De vruchten hebben een kortere levensduur en zijn vaak zuurder. Je kunt dit herkennen aan het bruine kroontje en lichtere schil.

De pitten hebben een enorme goede kiemkracht. Afspoelen met lauw water en goed laten drogen voordat er gezaaid kan worden.

De meest voorkomende sinaasappels en hun seizoen

• Navelinas uit Spanje Oktober t/m Februari
• Navelinas uit Uruguay Juni en Juli
• Salustianas (perssinaasappel) uit Spanje December t/m april
• Salustianas (perssinaasappel) uit Uruquay Juli t/m september
• Valencia uit Argentinië of Peru Augustus en September
• Valencia uit Uruguay September en Oktober
• Valencia uit Marokko April t/m Juni
• Valencia uit Egypte in Januari en in de maanden maart t/m mei
• Lane late uit Peru in september
• Lane late uit Spanje maart t/m mei
• Navel Late uit Uruguay Augustus en September
• Navel Late uit Spanje Februari t/m Juni
• Navel Spanje Januari en Februari

Het Spaanse seizoen

• Navelina’s zijn er vroeg en in November en December op z’n best
• Salustiana’s (persen) zijn er wat later en in Januari en Februari op z’n best
• Navel (handsinaasappel) is er eveneens volop in Januari en Februari
• De Navel Late (de naam zegt het al, een laat ras) is vaak iets zuurder en beschikbaar vanaf februari tot in de zomer.

Om het meeste sap uit een sinaasappel te halen, moet je hem verwarmen. De snelste methode is de sinaasappel in een kom te leggen en er kokend water over te gieten. Laat hem zo vijf minuten liggen. Snijd hem doormidden en pers hem.

Wanneer je sap wilt persen uit handsinaasappels zal dit vrij snel bitter worden, terwijl dit bij het sap van perssinaasappels niet het geval is.

Een klassiekers: eend met sinaasappelsaus, crêpe Suzette (pannenkoeken met sinaasappel- boter, saus).