De soort hoort waarschijnlijk tot de oudste gekweekte gewassen van de wereld. Vierduizend jaar geleden al werd sesam in Babylonië en Assyrië geteeld. Nu oogst men sesamzaad van China en India over het Midden-Oosten en Soedan tot in Brazilië en Mexico.Sesam is goed bestand tegen droogte en wordt verbouwd in tropische en subtropische gebieden in de gehele wereld. India, China, Myanmar, Ethiopië, Nigeria en Soedan behoren tot de grootste producenten.

Sesam is een eenjarige plant uit de familie Pedaliaceae, geteeld voor zijn kleine, oliehoudende zaden. Het is waarschijnlijk de oudste gecultiveerde olieplant ter wereld, met sporen van gebruik tot 3000 v.Chr. in Mesopotamië en India. De plant produceert peulvruchten (capsules) die bij rijping openspringen en de zaden vrijlaten – het magische moment dat de uitdrukking “Open sesame” inspireerde.

Sesamzaden hebben een lichte nootachtige smaak, die intenser wordt bij roosteren. Ze worden gebruikt in hun geheel, gemalen tot pasta (tahin), verwerkt tot olie of als smaakmaker in talloze gerechten.

Het is een kruidachtige plant die 0,5–1 m groot wordt. De bloemen lijken wel op vingerhoed, witte trompetbloemen met soms een rode keel. De oliehoudende zaden zitten in een doosvrucht.Sesamplanten worden geoogst nog voor ze volledig rijp zijn, en dan omgekeerd opgehangen. Wanneer in die toestand de zaden volledig rijpen, springen de zaaddozen open en slingeren ze de zaadjes in alle richtingen. Het zaadje kan variëren in kleur, van wit tot zwart, en wordt verkocht in gepelde of ongepelde staat. De oogstperioden variëren per land, meestal in de late zpmer en herfst.

Sesamzaad bevat tot wel 50% sesamolie en 20% eiwit.

Sesamolie uit gebrande en koudgeperste zaden is vrijwel reukloos, licht zoetig en wordt haast niet rans. Het verliest wel vrij snel zijn aroma. Deze olie is een mengsel van verzadigde en onverzadigde oliën.

Soorten en variaties

• Kleurvarianten: wit (meest courant), zwart (intensere smaak, gebruikt in Azië), bruin en rood.
• Productvormen:

• Hele zaden (natuurlijk, gepeld of ongepeld).
• Geroosterde zaden (sterker aroma).
• Sesamolie (koudgeperst → neutraal, geroosterd → sterk aromatisch).
• Tahin (sesampasta, vaak basis voor hummus en sauzen).

• Regionale specialiteiten:

• Midden-Oosten: tahin, halva, za’atar.
• Azië: sesamolie in wokgerechten, sesamzaadjes op sushi.
• Afrika: sesamsausen (benne in West-Afrika).

• Gepeld vs ongepeld:
  • Ongepeld: zaad mét huls, donkerder beige kleur, rijker aan vezels, calcium, ijzer en magnesium. Smaak is iets bitterder door oxalaten en fytinezuur.
  • Gepeld: huls verwijderd, lichter van kleur, zachtere smaak en beter verteerbaar, maar minder mineralen. Meest gebruikt in bakkerij, sushi en lichte tahin.

Sesam bevat onverzadigde vetzuren, eiwitten, vitamine E, vitamine B in de vorm van foliumzuur en nicotinezuur, en mineralen, zoals magnesium, calcium en fosfor alsook Fytochemicaliën: lignanen (sesamine, sesamoline

Glycemische index 35   Gl. Load 8.1      Gl (zaad) 4.3 Nutri-Score C

Sesamzaad bevat ±23 g KH/100 g, maar door de vezelrijke matrix en hoge vetinhoud is de glycemische impact laag. Kleine hoeveelheden (1–2 el, ±10–20 g) passen perfect in een koolhydraatbewust eetpatroon. Tahin (sesampasta) heeft vergelijkbare eigenschappen.

Misleidende claims

• “Sesamzaad is caloriearm” → onjuist: zeer energierijk door vetten.
• “Tahin is een light-saus” → misleidend: rijk aan vetten en calorieën.
• “Sesamolie is altijd gezond” → nuance: koudgeperst is voedzaam, maar bij verhitting kan geroosterde olie oxideren.
• Allergeen: sesam behoort tot de 14 belangrijkste voedselallergenen, soms onderschat in etikettering.

Aankoopadvies

Sesamzaad is verkrijgbaar in de meeste goed gesorteerde supermarkten en natuurvoedingswinkels.

Kies voor kwaliteit:

• Zaden: droog, geurloos, zonder muffe smaak.
• Olie: koudgeperst voor neutrale toepassing, geroosterd voor intense smaak.
• Tahin: 100% sesam, zonder toegevoegde olie of suiker.

Labels: bio-varianten zijn vaak vrij van restpesticiden. Check altijd de herkomst: bij voorkeur bio of fairtrade sesam uit Ethiopië, Soedan of Midden-Oostenlanden.

Verpakking: donker glas of afgesloten zakjes om oxidatie te voorkomen.

Sesamzaadjes worden zowel gepeld als ongepeld verkocht, vaak ook geroosterd.  Ongepeld is voedzamer maar bitterder, gepeld is zachter van smaak maar bevat iets minder mineralen

Sesamolie verliest wel vrij snel zijn aroma. De goede houdbaarheid kan verklaard worden door het hoge gehalte aan antioxidanten die gevormd worden bij de persing.

Nevenproducten van sesam:

• Tahini: Een sesampasta op basis van de zaadjes en de eigen olie. Het is een olierijke saus of pasta van gemalen sesam, citroensap, peper, knoflook en andere specerijen.
• Helva: is gemalen en geperste sesam, vermengd met suiker en eiwit, een soort oriëntaalse, brokkelige nougat.
• Gomasio: een specerij gemaakt van geroosterde sesam en zeezout.
• Sesamzaadjes met een smaakje: Dit zijn gekleurde sesamzaadjes, zaadjes in een heel dun smaak-jasje bv. wasabi, curry, knoflook, sojasaus of een rooksmaak.

Bewaren

• Sesamzaad: luchtdicht, koel en donker bewaren (6–12 maanden).
• Sesamolie: donker en koel, geopende fles binnen 6 maanden gebruiken.
• Tahin: koelkast na opening, 3–6 maanden houdbaar.
• Tip: rooster sesam kort voor gebruik om aroma te versterken.

Sesamzaad is vrij neutraal van smaak tenzij je ze roostert dan krijgen ze een sterke smaak. Sesamzaad gebruik je als finishing touch over gebak, salades ….

Wit, gepeld sesamzaad heeft een milde, nootachtige geur en smaak. Wit Sesamzaad kan o.a. gebruikt worden voor de bereiding van hummus en wordt veel gebruikt als garnering van sushi.

Sesamolie is bijzonder voor de keuken omdat deze vrijwel reukloos is, licht zoetig en zo goed als niet rans wordt.

• Bakwerk: topping op brood, crackers, koekjes.
• Hartig: sushi, wokgerechten, sesamkorst bij vlees/vis/tofu.
• Sauzen en spreads: tahin voor hummus, baba ganoush, dressings.
• Snoep en desserts: halva, sesamrepen, sesamballetjes.

Tips/No-waste

1. Rooster sesam in een droge pan voor een intensere nootachtige smaak.
2. Combineer met honing of sojasaus voor perfecte balans zoet–zout–umami.
3. Gebruik zwarte sesam voor een visueel én smaakvol accent in patisserie.
4. Tahin kan dienen als basis voor zowel hartige (hummus) als zoete gerechten (tahin-cookies).
5. Restjes sesamzaad → malen tot pasta of gebruiken in granola.
6. Sesamolie op → potje naspoelen en in wok gebruiken.
7. Overschot tahin → verwerken in dressings of smoothies.

Een aantal importen (5 leveranciers) van sesamzaad afkomstig uit India zijn verontreinigd met het kankerverwekkende ethyleenoxide.

Sinds 2020–2021 zijn er herhaaldelijk recalls en waarschuwingen geweest in Europa omdat partijen ingevoerde sesam te hoge gehaltes ethyleenoxide bevatten.

De Europese Commissie heeft daarop strengere importcontroles ingesteld: elk lot sesamzaad uit India moet vergezeld zijn van een analyse en wordt extra gecontroleerd aan de grens.

In India wordt ethyleenoxide gebruikt als desinfecterend middel op sesamzaad. Ethyleenoxide is een middel dat in de EU niet toegelaten is. De verontreinigde partijen zijn geïmporteerd in België en vervolgens naar 24 andere landen (grotendeels EU-lidstaten) gegaan. Een verhoogd gezondheidsrisico door consumptie van producten met het verontreinigde sesamzaad is op langere termijn niet uit te sluiten.

Europese supermarktketens en merken schakelden deels over naar sesam uit andere landen (bv. Ethiopië, Nigeria, Soedan) om risico’s te vermijden.

Sesam is een klein maar machtig zaadje: voedzaam, veelzijdig en cultureel diep verankerd. Het combineert hoge voedingswaarde met rijke culinaire toepassingen – van broodkorst tot hummus en van sushi tot halva. Hoewel energierijk, past het in kleine porties uitstekend in een gezond en koolhydraatbewust eetpatroon.