Schaaldieren zijn ongewervelde dieren met een exoskelet (pantser) en geledingen, behorend tot de subgroep Crustacea binnen de geleedpotigen (Arthropoda). Ze leven in zee, brakwater en zoetwater en omvatten zowel kleine soorten (krill, rivierkreeftjes) als imposante dieren zoals kreeften. Sommige soorten hebben een totale lichaamslengte van slechts enkele millimeters, terwijl bij andere de spanwijdte van de scharen drie meter kan bereiken. Kreeften en krabben behoren tot de grootste dieren van deze substam; de meeste soorten zijn veel kleiner.

Schaaldieren komen voor in vrijwel alle wateren van de wereld – van de koude Noordzee tot tropische oceanen en zelfs in rivieren en meren. Terwijl de kleine Noordzeegarnaal en de Noorse langoustine vooral in ondiepe kustwateren worden gevangen, leven grote kreeften in diepere rotsachtige gebieden langs de Atlantische kusten. Krabben zijn opportunisten die zich zowel in zee als in estuaria en mangrovezones thuis voelen, terwijl soorten als de rivierkreeft en de reuzengarnaal juist het zoetwater verkiezen.

Door hun brede verspreiding en de opkomst van aquacultuur is het aanbod vandaag wereldwijd, maar de smaak en kwaliteit blijven sterk afhangen van oorsprong en leefomgeving.

Soorten (culinaire indeling)

• Garnalen & reuzengarnalen (Penaeus spp., Litopenaeus vannamei, Macrobrachium rosenbergii)
• Krabben (koningskrab, blauwe krab, bruine Noordzeekrab)
• Kreeften (Europese kreeft, Amerikaanse kreeft, langoest)
• Langoustines & rivierkreeften (Nephrops norvegicus, Astacus astacus)
• Overige: krill (industrieel), mantis shrimp (culinair nicheproduct)

De beschikbaarheid van schaaldieren wordt deels bepaald door hun natuurlijke cyclus en deels door de visserijregels die overbevissing willen tegengaan.

In onze regio zijn garnalen en langoustines vaak het lekkerst in voor- en najaar, wanneer het vlees stevig en vol van smaak is. Krabben bereiken hun hoogtepunt in de koudere maanden, wanneer hun pantser vol zit met rijk vlees. Kreeften worden traditioneel vooral van de lente tot de vroege herfst aangeboden, al verschilt dit per vangstgebied. Tropische kweekgarnalen doorbreken die seizoensgrenzen: dankzij moderne aquacultuurtechnieken zijn ze het hele jaar door beschikbaar, al blijven seizoensgebonden soorten vaak een intensere smaak en betere textuur bieden.

Nutritionele eigenschappen: zeer eiwitrijk en caloriearm, bron van omega-3 vetzuren, hoog gehalte aan selenium en jodium, natriumrijk wanneer gezouten of bewerkt.

Nutri-Score A  Nova classificatie 1

✅ Schaaldieren zijn volledig koolhydraatvrij en passen uitstekend binnen een koolhydraatbewust eetpatroon. Ze leveren hoogwaardige eiwitten en essentiële micronutriënten, zonder de bloedsuiker te beïnvloeden.

Mogelijke misleidende claims

• Verwarrend gebruik van namen: in België “scampi” als verzamelnaam.
• “Wild”: niet altijd correct – kan evengoed kweek zijn.
• “Vetvrij” of “gezond”: klopt grotendeels, maar cholesterolgehalte wordt vaak verzwegen.
• Glazuurpercentage bij diepvriesproducten → consumenten betalen voor ijs.

Aankoopadvies

• Versheid is cruciaal: glanzend pantser, frisse zeeluchtgeur, geen verkleuring.
• Diepvries: let op glazuurpercentage (ijslaag), dit beïnvloedt de prijs-kwaliteit.
• Labels: MSC (duurzame visserij), ASC (duurzame kweek).
• Belgische markt: vaak geïmporteerd, behalve de Noordzeegarnaal en langoustine.

Bewaartips

• Vers: 1 dag in koelkast (0–2 °C).
• Vacuümverpakt: 2–3 dagen.
• Diepvries: tot 6 maanden bij –18 °C.
• Nooit herinvriezen na ontdooien.

Garnalen: kroketten, salades, pasta’s, curry’s.

Krab & kreeft: luxe bereidingen, bisque, ravioli, thermidor.

Langoustines: grill, sashimi, risotto.

Internationale keukens: paella (Spanje), bouillabaisse (Frankrijk), dim sum (China), ceviche (Latijns-Amerika).

Tips/ No-waste

1. Kort garen om rubberige textuur te vermijden.
2. Pantser en koppen gebruiken voor fonds, bisque of krachtige sauzen.
3. Combinaties: citrus, knoflook, chili, kokos, venkel, saffraan.
4. Mooie pairing met frisse witte wijn (Sauvignon Blanc, Albariño, Vermentino) of champagne.
5. Schalen en koppen: bouillon, bisque, saus.
6. Gedroogd en gemalen: garnaalzout of krabpoeder.
7. Restvlees: verwerken in kroketten, dim sum of omeletten.

Schaaldieren vormen een van de meest gewaardeerde categorieën binnen de gastronomie: van eenvoudige garnalensalade tot feestelijke kreeft op tafel. Hun voedingswaarde is bijzonder gunstig – eiwitrijk, mager en koolhydraatvrij – en maakt hen ideaal in een gezond en koolhydraatbewust eetpatroon. Toch is alertheid bij aankoop belangrijk, want misleidende etiketten en duurzaamheid spelen een grote rol in de markt.