Pistachenoten hebben een lange geschiedenis die teruggaat tot het oude Midden-Oosten, vooral Iran en delen van Centraal-Azië. Ze komen oorspronkelijk uit groot Iran (Iran en Irak samen). Keizer Vitellius introduceerde in de eerste eeuw van onze jaartelling de pistache in Rome. Pistachenoten worden ook in China, Egypte, Italië, Turkije, Midden-Oosten en de V.S. gekweekt. De pistacheboom gedijt in droge, warme klimaten en heeft veel zonlicht nodig. Ze worden meestal geteeld in gebieden met lange, hete zomers en milde winters.

De plant wordt ook wel ‘echte pistache’ genoemd om onderscheid te maken met andere soorten uit hetzelfde geslacht. De pistache komt van nature voor in Azië, maar wordt veel in Europa gekweekt vanwege deze eetbare, groene zaden, die bijvoorbeeld in roomijs worden verwerkt.

De boom kan 10 m hoog worden. De bladeren bestaan uit één tot vijf eironde blaadjes. Deze zijn grijsgroen van kleur en vallen in de winter af. Dit in tegenstelling tot de verwante mastiekboom (Pistacia lentiscus). De vruchten zijn eivormig, ongeveer 2,5 cm lang en hebben een harde schil. Ze groeien in trossen aan een boom. De zaden zitten in bruine vliesjes en hebben een heldergroene kleur.

Naarmate de noot rijper wordt, wordt de noot groter en de kleur van de bolster rooskleurig. Als de schillen openstaan, betekent het dat de pistaches rijp zijn. Deze noten worden ook wel ‘splits’ genoemd. Ze bevatten groene zaden. Er zijn ook pistachenoten die niet openbarsten: dit zijn de zogenaamde ‘non-splits’. Dat komt doordat de noot niet voldoende is gerijpt.

In de fabriek worden open en gesloten pistachenoten van elkaar gescheiden door middel van geluid. Een gesloten pistachenoot maakt een ander geluid dan een open pistachenoot als deze valt op een blokje staal.

Pistachenoten worden meestal geoogst in de late zomer tot het begin van de herfst, afhankelijk van de regio. In Californië begint de oogst doorgaans eind augustus en duurt tot oktober. In Iran en Turkije is de oogst vergelijkbaar en valt meestal in september.

Vroeger werden de pistachenoten met een stok uit de boom geslagen en in een deken opgevangen. Tegenwoordig worden ze machinaal geschud. Na de oogst worden ze meestal in de schil gepekeld en daarna in ovens gedroogd, de schil splijt dan open.

Daarna worden ze eventueel nog met zout besprenkeld.

In 1940 werd het groene pistacheijs uitgevonden door de Amerikaan James W.Parkinson.

Soorten

Er zijn verschillende soorten en variëteiten van pistachenoten, die variëren op basis van waar ze worden gekweekt en hoe ze worden verwerkt:

• Kerman: De meest populaire variëteit, afkomstig uit Californië. Deze noten zijn groot en hebben een levendige groene kleur. Ze worden gewaardeerd om hun grote, open schil en heldere groene kern. De smaak is licht zoet en boterachtig.
• Siirt: Een Turkse variëteit die kleiner is, maar met een intensere smaak. Ze worden vaak geroemd om hun complexiteit en diepe smaakprofiel. Ze zijn vaak iets droger en harder dan andere soorten..
• Iranese (Fandoghi, Kalehghouchi, Akbari, en Ahmad Aghaei): Deze variëteiten staan bekend om hun rijke smaak en variërende grootte. Iran is een van de grootste producenten van pistachenoten wereldwijd. De Akbari-variëteit is bijvoorbeeld langer en heeft een subtiele, delicate smaak, terwijl Fandoghi kleiner en intenser van smaak is.

• Bronte: Een premium Italiaanse variëteit uit Sicilië, gekenmerkt door een felgroene kleur en een uitgesproken smaak. Ze staan bekend als de ‘groene goudklompjes’. Ze hebben een rijke, nootachtige smaak en worden vaak als de beste ter wereld beschouwd.
• Siciliaanse pistachenoten: Naast Bronte produceert Sicilië ook andere hoogwaardige pistachenoten die worden gewaardeerd om hun smaakrijkdom en aroma. Ze zijn iets zoeter en hebben een zachtere textuur dan sommige andere soorten.

Pistachenoten bestaan voor bijna de helft uit vet en voor 20 procent uit eiwit, en bevatten daarnaast ook de mineralen magnesium, ijzer, zink en calcium en vooral fosfor, vitaminen vooral E en B-complex.

Ze zijn zeer rijk aan fytonutriënten (caroteen, polyfenolen). Pistachenoten zijn rijk aan gezonde enkelvoudig onverzadigde vetten, vitamine B6, thiamine, fosfor, kalium, en magnesium.

Glycemische index 15- 28  (ze bevatten veel vezels), Een kleine portie van 28 gram (ongeveer 49 pistachenoten) heeft een glycemic load van slechts 1- 4.2. Nutri-Score A

Pistachenoten passen uitstekend in een koolhydraatbewuste voeding vanwege hun lage glycemische index en glycemische last. Ze zijn rijk aan vezels en eiwitten, wat helpt bij het stabiliseren van de bloedsuikerspiegel en het bevorderen van verzadiging. Hoewel ze calorieën bevatten, dragen de gezonde vetten en eiwitten bij aan een vol gevoel en helpen ze overeten te voorkomen.

Aankoop

Pistachenoten zijn breed verkrijgbaar in supermarkten, reformwinkels, en online. Voor de hoogste kwaliteit kun je het beste kiezen voor biologische pistachenoten van speciaalzaken of markten die bekendstaan om verse, hoogwaardige noten.

In de handel verkrijgbaar gepeld, geroosterd, rauw of gezouten. Gepelde ongezouten pistachenoten zijn zeer duur, deze zijn meestal te vinden in de Aziatische toko’s.

Voor de meest verse noten kun je ze het beste kopen in het oogstseizoen, van eind augustus tot oktober, vooral als ze lokaal zijn geproduceerd. Iranese en Turkse pistachenoten zijn vaak het hele jaar door verkrijgbaar, maar ook hier is het oogstseizoen de beste tijd voor aankoop.

Let op de kleur van de pistachenoten. De kern moet levendig groen zijn en de schil ivoor- tot lichtbeige van kleur. Donkere of verkleurde noten kunnen wijzen op ouderdom.

Bij aankoop van pistachepasta best de ingrediënten lijst controleren, wordt vaak gemengd met andere noten, suikers of bewaarmiddelen.

Bewaren

Pistachenoten kunnen het beste worden bewaard in een goed afgesloten plastic zak, bakje of glazen pot, zodat er geen lucht bij komt. Hierdoor wordt de smaak bewaard en schimmelvorming voorkomen.

Echt bederven kunnen pistaches niet, maar ze bevatten relatiefveel olie, die ranzig kan worden buiten de koeling.

Ongepelde pistachenoten kunnen tot zes maanden worden bewaard op een koele, droge plaats in een luchtdichte container.

Pistachenoten die vacuüm verpakt zijn, blijven langer vers; tot een jaar bij kamertemperatuur.

Ongeroosterde pistaches kun je eenmaal de verpakking geopend, het beste in de koelkast bewaren, in een gesloten verpakking om te voorkomen dat ze smaken van andere etenswaren absorberen.

Geroosterde pistachenoten blijven ongeveer een maand nog lekker, daarna gaat de smaak achteruit.

Pistachenoten worden vaak gegeten als snack, maar ze worden ook gebruikt in tal van culinaire toepassingen, van zoete desserts tot hartige gerechten.

Zoet: Gebruik pistachenoten in desserts zoals baklava, ijs, macarons, of gebak. Ze kunnen ook worden verwerkt in granola of als topping op yoghurt.

Hartig: Pistachenoten voegen crunch en smaak toe aan salades, pasta’s, en sauzen. Ze zijn ook heerlijk als korst voor vis of vlees.

Topping: Fijngehakte pistachenoten zijn perfect als decoratie voor zowel zoete als hartige gerechten.

Pistachepasta kan als basis dienen voor het maken van crèmes en ijs.

No waste

Gebruik de schillen van pistachenoten als mulch in je tuin of als aanmaakmateriaal voor de open haard.

Als je nog noten over hebt, vermaal ze en gebruik ze als paneermeel voor kip of tofu, of strooi ze over salades voor extra crunch.

Rooster pistachenoten kort in de oven of een droge pan om hun smaak te intensiveren. Houd ze in de gaten, want ze branden snel aan.

Meng geroosterde pistachenoten met zeezout en een beetje cayennepeper voor een pittige snack.

Maak een pistachepasta door geroosterde pistachenoten te vermalen met een beetje honing en olie.

Dit is een heerlijke spread voor toast of een basis voor pistache-ijs.