KOEMELK

Een melkkoe (drachtige koe) wordt twee à drie keer per dag gemolken. Dat gebeurt met een melkrobot of met een melkmachine, die bediend wordt door de boer. Een koe geeft ongeveer 27 liter melk per dag, welke rechtstreeks naar de koeltanks gaat. Na vier of vijf jaar is een koe uitgemolken en wordt ze geslacht. Bij de zuivelfabriek wordt de melk na controle vanuit de koelwagen overgepompt naar gekoelde tanks. Daarna wordt ze gepasteuriseerd, eventueel verwerkt en verpakt.
Melk bestaat uit water, vetten, eiwitten, lactose en zouten. Bij de mens spreken wij van moedermelk. Melk kan verwerkt worden in diverse melkproducten: yoghurt, karnemelk, kaas en boter. Op basis van het vetgehalte spreekt men van volle, halfvolle en magere melk:
Bij rauwe melk bedraagt het percentage melkvet ca. 3,5% (35 g/l).
Door afroming wordt het vetgehalte verlaagd. Zo bekomt men de afgeroomde melk die aan welbepaalde minimale en maximale vetgehaltes moet voldoen om onder deze benamingen verkocht te kunnen worden.

Om de houdbaarheid van de melk te garanderen en de schadelijke microben te doden zijn een aantal bewerkingen noodzakelijk:

• Thermiseren: 15-20 seconden verhitten bij 65°C
• Pasteuriseren , vanaf 15 seconden verhitten bij een temperatuur vanaf 72°C-75°C
• Steriliseren: enkele sec. verhitten op 120°C waarna afgekoeld in flessen en 10-20 minuten verwarmd op 110-120C.
• UHT-sterilisatie, kortstondig verhitten op Ultra Hoge Temperatuur, ca. 140°C
• Bactofuge®, een speciaal type centrifuge  om melk te zuiveren van bacteriën en sporen
• Koken, verhitten totdat de melk kookt, wordt in het algemeen niet fabrieksmatig toegepast
• Wellen (= verhitten tot onder het kookpunt) van biest (= eerste melk na de bevalling).

Bij elke melkophaling controleert Integrale Kwaliteitszorg Melk (IKM) een staal. Punten van inspectie zijn: het kiemgetal (bacteriën in de melk), het celgetal (aantal cellen /ml melk), de afwezigheid van residu’s van antibiotica of van ontsmettingsmiddelen, het vriespunt (vriespunt stijgt bij toevoeging van water) en de zichtbare zuiverheid (een vuil filterwatje duidt op een vuile uier). Wie niet voldoet aan de kwaliteitseisen krijgt strafpunten en een lagere prijs voor zijn melk.

Bedrijven die zeer hygiënisch te werk gaan en onder de gezondheidscontrole staan kunnen het kwaliteitslabel: het AA-Label verkrijgen. Hier gelden nog strengere regels: extra controle op Coliachtige bacteriën, ophaaldienst om de maximaal 48u.

Gecondenseerde melk is melk die ingekookt is tot een derde van het oorspronkelijke volume. Daarna wordt de melk gehomogeniseerd, afgekoeld en gesteriliseerd.

Melkpoeder is gedroogde melk. Melkpoeder bevat slechts 4 tot 5 procent water. Door melkpoeder aan te lengen met lauw water, bekomt men opnieuw melk. Melkpoeder wordt vooral gebruikt bij industriële bereidingen, maar is ook in de winkel verkrijgbaar als “oplosmelk”.

Weidemelk is melk afkomstig van koeien die min. 6u/dag in de wei lopen en dat ten minste 120 dagen/ jaar, van het voorjaar tot het najaar.

Voor de productie van melk voor de voedingsmiddelenindustrie wordt meestal koemelk of geitenmelk genomen. Op veel kleinere schaal vinden wij ook schapenmelk, buffelmelk, kamelenmelk en paardenmelk. In Scandinavië en Rusland vinden wij ook: rendiermelk en elandmelk, in Tibet melk van jaks.

Voedzame en gezonde drank. Belangrijke bron van eiwitten, vitaminen (vooral A en D) en mineralen zoals calcium. De voedingswaarde van melk varieert afhankelijk van het vetgehalte en eventuele toevoegingen.

Glycemische index 31, Glycemic load 1.6 , Poeder melk  23+4 tot 68 + 6 afhankelijk van de toegevoegde suikers.

Melk bevat koolhydraten, maar de impact op de bloedsuikerspiegel is laag vanwege de aanwezigheid van eiwitten en vetten. Mensen met diabetes moeten echter hun totale koolhydraatinname.

NADEEL

Volle melk bevat veel verzadigde vetzuren.

Sommige mensen reageren allergisch op bepaalde melkeiwitten: koemelkallergie of kunnen melksuikers niet omzetten: lactose-intolerantie

VOORDEEL

De lactose of melksuiker is een natuurlijke suiker die bovendien de tanden niet aantast.

Schapenmelk kan door mensen met koemelkallergie gedronken worden. Bij lactose-intolerantie te bespreken met je arts en diëtiste.

AANKOOP

Melk alsook de bijproducten is het gans jaar verkrijgbaar in supermarkten, biowinkels, en vele groenten- kruidenierswinkels.
Verse rauwe melk kan je bij de boer kopen en soms in een automaat bij de boer. Rauwe melk wordt best steeds gekookt alvorens te drinken.
Het kan worden gekocht in verschillende varianten, waaronder volle melk, halfvolle melk, magere melk en plantaardige melkalternatieven.

BEWAREN

Verse melk moet je zo snel mogelijk koel bewaren. Hoevemelk die je zelf kookt is nog een 5-tal dagen houdbaar bij een temperatuur van 7°C.Gepasteuriseerde melk kan 5-6 dagen gekoeld bewaard worden.
Dankzij de verschillende soorten thermische behandelingen kun je melk vrij lang bewaren. Toch is het aangeraden om na opening van de verpakking de melk zo koel mogelijk te bewaren.
Ook licht heeft een nefaste invloed op melk. Wanneer de verpakking geopend is, moet de melk zo snel mogelijk worden verbruikt.
Melkpoeder is lang houdbaar zonder kwaliteitsverlies en is een belangrijk exportproduct.

INVRIEZEN

Melk kan worden ingevroren in de originele verpakkingen, in een glazen fles of een pak. Ook kan je het overgieten in een glazen pot of een bewaarcontainer. Melk zet echter wel uit als het invriest. Zorg er dus voor dat er ruimte is voor de melk om uit te zetten.

Gecondenseerde melk schift niet bij het koken en is daarom zeer geschikt voor de bereiding van saus of pudding.
Melk wordt ook gebruikt om producten te ontzouten, zoals ansjovisfilets uit blik of te zoute aardappelen, Stokvis

• Geitenmelk: heeft een lichte zoute smaak is gemakkelijk verteerbaar, ze bevat minder lactose en B12 dan koemelk.
• Schapenmelk: is vol en romig (meer vetten en eiwitten).
• Paardenmelk: meer zoete smaak door het hoge gehalte aan lactose.

Melk kan op verschillende manieren worden bereid en geconsumeerd:

• Warm of koud: Melk kan worden verwarmd en gedronken als een warme drank of koud worden geserveerd.
• In recepten: Het wordt vaak gebruikt bij het bereiden van gerechten zoals sauzen, soepen, desserts en bakproducten.

Culinaire toepassingen:

•  Melk wordt vaak gebruikt als topping voor ontbijtgranen.
•  Het kan worden toegevoegd aan koffie of thee.
•  Melk is een populaire basis voor smoothies.
• Het wordt gebruikt in bakrecepten zoals cakes, pannenkoeken en muffins.

No Waste:

• Overgebleven melk kan worden gebruikt om gerechten te bereiden of toegevoegd aan koffie of thee.
• Zure melk kan worden gebruikt bij het maken van gefermenteerde producten zoals yoghurt of zure room.

Om te vermijden dat melk aanbrandt, spoelt je de pan eerst met water, daarna giet je er de melk in en breng je ze aan de kook. De beste remedie om overkoken te vermijden is natuurlijk bij de melk blijven, goed roeren en onmiddellijk van het vuur nemen als ze begint te borrelen.