Zijn naam heeft de tamme kastanje waarschijnlijk te danken aan de Griekse stad Kastanéia in Pontus, een historische landstreek aan de kust van de Zwarte Zee, waar men hem op grote schaal cultiveerde.  De Grieken noemden de noten in de oudheid “eikels van Zeus”. De Romeinen veranderden zijn naam in Castanea. Het woord sativa betekent gecultiveerd, nuttig of verzadigend.

De tamme kastanje komt van nature voor in het Middellandse Zeegebied. Hij groeit in gebieden met warme zomers en zachte winters. Kastanjes zijn inheems in gematigde zones van het noordelijk halfrond. Ze komen voor in verschillende delen van Azië, Europa en Noord-Amerika. De Europese kastanje is vooral bekend in Zuid-Europa. De boom kan tot 40m hoog worden en heeft een gladde grijze schors. De tamme kastanje draag voor het eerst vanaf het 30° jaar vruchten. Mogelijk hebben de Kelten de eetbare vruchten meegenomen en voor verspreiding gezorgd. Dat lukte vooral in de warmere gebieden van het Rijndal. Later gingen de Romeinen de tamme kastanje steeds vaker verbouwen om hun legioenen van voedsel te voorzien. In middeleeuwse kloostertuinen werd hij doelgericht aangeplant. In Nederland en België komt de boom verwilderd voor, vooral op oude landgoederen. De tamme kastanje heeft een levensverwachting van 200 – 500 -1500 jaar.

Het geslacht kastanje omvat vele soorten kastanjebomen, waarvan de meeste zo’n 30 tot 40 meter hoog worden. De boom bloeit rond juni, juli met geurende bloesems waarvan de nectar een lekkere donkerbruine, vloeibare honing oplevert. De bladeren hebben evenwijdig lopende nerven en een gezaagde bladrand. De tamme kastanje is een echt seizoensproduct. Hij is herkenbaar aan de lange, grof gezaagde lancetvormige bladeren. Deze zijn glanzend donkergroen aan de bovenzijde. De onderzijde is ietsje lichter. De vruchten zijn leerachtige, glanzend bruine noten, en zitten met 2 tot 4 stuks in een bolster (napje). Meestal zitten er drie bijeen in een geelbruine, gestekelde, vrij grote vruchtbeker (cupola). Deze bekers openen zich met 4 kleppen. De stekels zijn een afweerwapen tegen vogels en eekhoorns.

De rijpe vruchten vallen in september. Het hoogtepunt van het seizoen is in oktober.

In het Italiaanse Casola in Lunigiana worden gedroogde tamme kastanjes gemalen tot meel en gebruikt voor het bakken van het brood la marocca di Casola, Het brood bestaat voor het grootste deel uit tamme kastanjemeel en verder tarwebloem.

Eetbare kastanjes

• De Europese kastanje (de tamme kastanje).
• De Japanse kastanje is inheems aan Japan en Zuid-Korea: zoetige grote eetbare noten.
• De Chinese kastanje omvat 300 soorten bekend om hun uitgesproken zoet smaak.
• De Amerikaanse kastanje is de kleinste van alle soorten en vrijwel uitgeroeid door schimmelinfectie.

Kastanjes bevatten vele mineralen en vitamines met in het bijzonder vitamine C alsook complexe koolhydraten. Ze bevatten minder eiwitten en vetten dan de overige noten en dus minder calorieën.

Glycemische index 50-55.

Vanwege hun koolhydraatgehalte worden ze best met mate geconsumeerd in een koolhydraatbewuste voeding.

Aankoop

Verse kastanjes zijn verkrijgbaar in groenten- en speciaalzaken alsook in supermarkten tijdens het najaar (de topmaanden zijn oktober en november). Kastanjes zijn rijp en plukbaar van oktober tot december.

Gedroogde kastanjes en verscheidene kastanje afgeleide producten zoals kastanje pasta, puree alsook voorgegaarde kastanjes in bokaal, blik of vacuümverpakte zijn het ganse jaar verkrijgbaar.

Kies kastanjes die zwaar aanvoelen met een onbeschadigde glanzende donkere schil. Doffe kastanjes zijn vermoedelijk oud en taai.

Ga je zelf kastanjes (draag wel beschermende handschoenen) rapen volg dan de volgende raadgevingen

• Leg de kastanjes in een kom water, als de kastanjes naar de bodem zinken zijn ze perfect voor consumptie. Komen ze echter boven drijven, dien je de kastanje weg te gooien. Meestal is een wormpje in de kastanje de oorzaak.
• Tamme kastanjes kan je onderscheiden van de wilde door hun puntig hoofdje waaruit een paar draadjes uitkomen.

Kastanjemeel is een goed alternatief voor glutenvrij.

Bewaren

Kastanjes bewaar je het best op een droge plaats, waar je ze ongeveer één week al dan niet in een papieren zak kunt bewaren. Ze drogen snel uit.

In de koelkast jan je ze 1 maand bewaren.

Kastanjes kunnen vacuüm worden verpakt om hun versheid te verlengen.

Invriezen

Verse kastanjes kan je gepeld en gekookt of geroosterd invriezen, ze zijn dan tot 6-9 maanden houdbaar (gezien de gewijzigde structuur best te verwerken na ontdooien als puree)

1 Kg kastanjes geeft ongeveer 700 gr gare gepelde kastanjes.

De vrucht kan, nadat de stekelige huid, de bolster, verwijderd is, worden geroosterd en gegeten. Ze hebben een zoete, nootachtige smaak en een unieke textuur die zowel stevig als zacht is.

Rauw smaken de kastanjes wat bitter maar gepoft of verwerkt hebben ze een lekkere zoete smaak.

Men kan de kastanjes rauw eten, poffen, roosteren, koken of pureren. Ook kan men gedroogde kastanjes verwerken in meel.

Om de kastanjes gemakkelijk te kunnen pellen, en te verhinderen dat ze uit elkaar ploffen maak je twee sneetjes door de kastanjebruine schil en het vliesje (in de vorm van een kruisje) aan de onderkant van de kastanje en dan kook je ze even in een pan met water. Haal ze er na 5-7 minuten terug uit. Pel ze wanneer ze nog warm zijn (koud is het lastiger), draag eventueel rubberen handschoenen. Warm ze indien nodig eventueel terug op in de magnetron gedurende 1 minuut. Kook daarna de kastanjes een 30-tal minuten, voor puree 45 minuten.

Om te poffen leg je ze ongepeld maar wel ingesneden gedurende 20-30 minuten in een oven op 200°C. Wanneer de schil opengaat zijn ze klaar.

Voorgekookte kastanjes uit bokaal of blik komen mooi van elkaar los na een 5-tal minuten koken in water.

Gedroogde kastanjes moet je ruim 12 u voordien in water weken alvorens ze te koken.

Geroosterde kastanjes kunnen worden gemengd met kruiden of gesmolten boter voor extra smaak.

Op het Italiaanse eiland Sicilië staat in de gemeente Sant’Alfio, op de hellingen van de vulkaan Etna, een tamme kastanje, de Kastanjeboom van de Honderd Paarden, die ongeveer 2500 jaar oud zou zijn.

Niet te verwarren met de niet eetbare vruchten van de giftige paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) een geheel andere plantenfamilie. (Zeepboomfamilie) De paardenkastanje wordt in de volksmond wilde kastanje genoemd.

De wilde kastanje is giftig voor de mens en geeft braken, buikloop, dorst, ….

Wilde kastanje (Aesculus hippocastanum)

De wilde kastanje is een grote forse boom die tot wel 30 meter hoog kan worden. De bladeren zijn samengesteld handvormig en de grote ronde kastanjes zitten verpakt in een bolster met korte dikke stekels (bij de tamme kastanje zijn de stekels dun scherp).

Zowel de kastanjes van de witte als de rode paardenkastanje zijn bitter en niet eetbaar voor de mens.

Ze zijn wel eetbaar voor herten, schapen, geiten en varkens en worden gebruikt als geneeskrachtig middel voor paarden met hoest en longaandoeningen, vandaar de naam paardenkastanje. Dit middel werd reeds in de middeleeuwen gebruikt.

Er wordt aangeraden om vers geplukte kastanjes, omdat ze  tanninen bevatten die het spijsverteringsproces nadelig kunnen beïnvloeden, na het plukken of oprapen 7-10 dagen te bewaren in een schaal voordat je overgaat tot het smullen van deze heerlijke herfstnoot.

Enkele tips om tamme kastanjes te onderscheiden van de wilde:

• Tamme kastanjes hebben een druppelachtige, ronde vorm met witte haartjes op de kop
• Ze hebben een bolster met heel veel fijne stekeltjes
• Hun schil geeft lichtjes mee wanneer je erop duwt
• Let er ook op dat je geen bedorven kastanjes meeneemt:
  • Bedorven kastanjes herken je aan een platte vorm,
  • Een beschadigde schil en
  • Als je ermee schudt hoor je een rammelend geluid