Chiazaad komt oorspronkelijk uit Mexico en Guatemala en was waarschijnlijk een van de basisvoedingsmiddelen van de Azteken en Maya’s. Het zaad werd vaak gebruikt door strijders en atleten om hun uithoudingsvermogen te verbeteren.

Chia is een eenjarige plant en kan één meter hoog worden en heeft een vierkante rechtopstaande stengel met tegenover elkaar staande bladeren. De bloemen van deze plant zijn paars of wit. De zaadjes die na de bloei verschijnen, zijn zwart en lijken op maanzaad. De bloei begint op het noordelijk halfrond in oktober, op het zuidelijk halfrond in april.

Chia-zaden zijn kleine, ronde, stevige, zwarte of witte zaden ongeveer 1mm in doorsnede en rijk aan vezels en omega-3-vetten. Ze bevatten slijmstoffen, die voornamelijk uit polysachariden bestaan.

Traditioneel worden de zaden na droging gekookt, of gedroogd en gemalen om als bindmiddel gebruikt te worden. Dit meel wordt chianpinelli genoemd. Het is een gelerend bindmiddel als gevolg van de hydrofiele, polysacharide slijmstoffen in het zaad.

Uit de zaden wordt er ook koudgeperste olie geproduceerd voor huid en haarverzorging.

Chiazaad wordt momenteel verbouwd in Mexico, Bolivia, Argentinië, Guatemala en Australië. Chiazaad wordt het hele jaar door geproduceerd en geoogst, maar de oogst vindt meestal plaats aan het einde van de zomer en de herfst, afhankelijk van het klimaat. Omdat chiazaad een lange houdbaarheid heeft, is het het hele jaar door verkrijgbaar in winkels, zonder seizoensgebonden schommelingen in de beschikbaarheid.

Soorten

Zwart chiazaad: Dit is de meest voorkomende vorm en heeft een subtiele nootachtige smaak. Het bevat over het algemeen dezelfde voedingswaarde als wit chiazaad, maar kan iets meer antioxidanten bevatten vanwege de donkere kleur.

Wit chiazaad: Dit zaad is een beetje milder van smaak en heeft een lichtere kleur.

Chiazaad is zeer rijk aan vitaminen, mineralen (calcium), antioxidanten en vezels met hierdoor een duidelijk suiker stabiliserend effect. Er is geen voedingskundig significant verschil tussen zwarte en witte chiazaadje. De vetten zijn voor 60% samengesteld uit omega-3 vetten.

Glycemische index = 30 Glycemic load 12.6  Nutri-Score A

Chiazaad past uitstekend in een koolhydraatbewust dieet. Ondanks dat het een relatief hoog koolhydraatgehalte heeft, bestaat het merendeel van deze koolhydraten uit vezels, wat betekent dat de netto koolhydraten erg laag zijn. Dit zorgt ervoor dat chiazaad je bloedsuikerspiegel stabiel houdt, ideaal voor mensen die een koolhydraatarm dieet volgen. Bovendien bevatten de omega-3-vetten en eiwitten in chiazaad essentiële voedingsstoffen zonder dat ze het koolhydraataandeel verhogen.

Door de belangrijke hoeveelheid vezels kan dit bij sommige personen een opgeblazen gevoel en winderigheid geven.

Door hun hoge vocht absorberende eigenschappen kunnen droge zaden met vloeistof ingenomen in de keel zwellen en eventueel aanleiding geven tot slikstoornissen en verstikking.

Chiazaad heeft een bloedverdunnende werking.

Consumptie van chiazaad kan leiden tot allergische reacties, zoals een gezwollen tong, huiduitslag, ademhalingsproblemen, tranende ogen en netelroos.

Aankoop

Het gans jaar te koop in gedroogde vorm in diverse supermarkten. Ze worden meestal als hele zaden verkocht, er zijn zwarte of witte varianten (afhankelijk van persoonlijke voorkeur en het visuele effect dat je wilt bereiken in een gerecht).  Kies bij voorkeur voor biologische chiazaad van gerenommeerde merken.

Chia is in een groot aantal uitvoeringen verkrijgbaar:

• Chiazaad als de ‘klassieke’ gemengde chia, witte chia, zwarte chia – een klein soort uit Nicaragua.
• Chiameel
• Chia-olie is zeer geschikt voor koude bereidingen, maar niet geschikt om in te bakken, rookpunt is slechts 105°

Bewaren

Bewaar de zaadjes in een luchtdichte verpakking, het liefst in de koelkast, en ze blijven minstens een jaar lang veilig en lekker.

Voor extra lange bewaring kan chiazaad vacuüm worden verpakt. Dit verlengt de houdbaarheid aanzienlijk zonder kwaliteitsverlies.

Je kunt de zaadjes malen, koken of gewoon rauw eten. Chiazaad heeft een vrij neutrale smaak. Hierdoor zijn ze makkelijk aan dranken en voedsel toe te voegen. In Mexico consumeert men chiazaadjes toegevoegd aan water of vers vruchtensap, dit staat bekend als chia fresca.

Chia zaden kunnen tot 10-12 maal hun gewicht in vloeistof opnemen. Ze worden best eerst in een bakje met lauw water gelegd voordat ze gegeten worden.

Ze vormen dan een soort van gel waardoor de zaden makkelijk te eten zijn. Zeker wanneer ze in een shake of salade verwerkt worden.

• Neem 1 deel chiazaad op 10 delen water.
• Laat dit 20 minuten staan, totdat er een geleiachtige substantie ontstaat.

De geweekte geleiachtig zaadjes worden gebruikt in pap en pudding.

Je kan ze ook mengen met een andere vloeistof zoals amandelmelk of kokosmelk en het enkele uren (of een nacht) in de koelkast laten staan. Het zaadje absorbeert de vloeistof en vormt een gelachtige pudding.

Gemalen chia wordt gebruikt in bakproducten, waaronder brood, cake en kaakjes. Gebruik chiazaad als vervanging voor eieren in veganistische baksels door een eetlepel chiazaad te mengen met drie eetlepels water. Dit vormt een bindend mengsel dat je kunt gebruiken in cakes en koekjes.

Kiemen van chia worden op eenzelfde manier gebruikt als kiemen van alfalfa. Ze kunnen rauw in salades verwerkt worden, en als kers gegeten worden op sandwich bijvoorbeeld, maar ook gekookt in soep of stoofgerechten.

No waste

Als je veel chiazaad hebt, maak dan chia-gel door een deel chiazaad te mengen met zes delen water. Bewaar de gel in de koelkast en gebruik het als verdikkingsmiddel in smoothies of als vervanger van eieren in recepten.

Weerom een superfood een hype?!

Met uitzondering van dat het een voedzame voedingsbron is zijn er nog maar weinig wetenschappelijk bewijzen voor al de voordelen benoemd in verscheidene teksten.

In Europa is chia aangemerkt als ‘novel-food’, omdat het hier voor 1997 niet gegeten werd. Het heeft tot 2009 geduurd voor chia als voedsel is toegelaten.

Niet aan te raden bij zwangeren en bij mensen die bloed verdunnende of vocht afdrijvende geneesmiddelen nemen.

Chia is door de European Food Safety Authority EFSA toegelaten onder de beperkende voorwaarde van een maximale inname van 15 gram per dag. Reden hiervoor is de onzekerheid over allergene eigenschappen. Om die reden mogen producten (brood) alleen kleine hoeveelheden chia bevatten (max 5%), en dient de voorgeschreven maximale inname van 15 gram op verpakkingen vermeld te worden.