Het geslacht kent ca 45 soorten, waarvan er 4 in Midden-Europa voorkomen. Brandnetel komt oorspronkelijk uit Afrika en Azië en is tegenwoordig in heel de wereld te vinden. Al in het oude Griekenland roemde Hippocrates de brandnetel voor zijn geneeskrachtige eigenschappen maar ook als voedsel. Romeinse soldaten zouden de soort Urtica pilulifera mee naar het noorden hebben genomen. Ze wreven zich ermee in tegen de kou. De plant komt nog altijd voor bij Romeinse ruïnes in Noord-Europa.

Brandnetel houdt van een grond die rijk is aan nitraten en organische meststoffen.

Aanraking met brandnetels wordt gemeden door de mens, omdat de brandharen van de plant jeukende en geprikkelde huidirritaties veroorzaken. Deze brandharen (uitsteeksels van de bladeren) bevatten namelijk stoffen als histamine, serotonine en diverse zuren (mierenzuur, oxaalzuur). De haartjes van de plant blijven in de huid steken en injecteren op die manier het mierenzuur.

• De Grote brandnetel wordt soms wel 200 cm hoog. De bladeren hebben een gezaagde bladrand. De bladeren en de stengels hebben brandharen. De stengel is vierkantig en evenals de bladeren met brandharen bezet, op de plant komen zowel gewone haren als brandharen voor. De bloemen zijn klein en groenachtig met vier of vijf meeldraden. De bloei is van juni tot de herfst. De grote brandnetel heeft ronde, kruipende wortelstokken, rizomen. Deze wortelstokken hebben een gele kleur. De bloemtrossen van de grote brandnetel hangen in okselstandige aren, van de kleine brandnetel staan ze rechtop
• De Kleine brandnetel wordt tot max.  50 cm hoog de bloemtrossen staan rechtop. De stoffen in de brandharen van de kleine brandnetel worden beschreven als de pijnlijkste van de twee soorten. De kleine brandnetel heeft een penwortel.
• De Zuidelijke brandnetel (Urtica membrancea) is een plant met een Mediterraan-Atlantische verspreiding. De zuidelijk brandnetel “brandt” minder venijnig dan de andere twee. Zuidelijke brandnetel onderscheidt zich van Grote brandnetel doordat zij éénhuizig is: één plant draagt zowel mannelijke als vrouwelijke bloemen. De zuidelijke brandnetel is bovendien éénjarig en heeft een penwortel die makkelijk uit de grond te trekken is.

Van het gedroogd zaad worden voedingssupplementen gemaakt.

Brandnetel bevat vele voedingsnutriënten, vitaminen (A en C), mineralen (20%) zoals calcium, kalium, magnesium, koper, silicium en ijzer.

Glycemische index 15   GL 2   Nutri-score A

Brandnetel past uitstekend in een koolhydraatbewuste voeding dankzij het lage caloriegehalte, de lage glycemische index en lading. Het is een voedzaam ingrediënt

Brandnetel is te vinden op boerenmarkten, biologische winkels en soms in goed gesorteerde supermarkten. Je kunt ook zelf brandnetels plukken in het wild, mits je zeker bent van een schoon gebied.

OOGST

Verse brandnetel is een kruid dat zelden (of niet) in winkels te koop wordt aangeboden. Brandnetels zijn echter een veel voorkomend onkruid dat je zelf in de natuur kan plukken. De jonge scheuten kunnen worden geoogst van maart tot juni, maar de plant kan het hele jaar door worden geplukt, mits de bladeren jong en fris zijn.

Zelf plukken:

Netels oogst u bij voorkeur in de lente. Gebruik dikke handschoenen als je brandnetels wil plukken. Vooral de bovenzijde, randen en stengels staan vol met de zogenaamde brandharen, die het branderige gevoel veroorzaken. De onderzijde van het blad prikt niet echt. Pluk vooral de bovenste jonge topbladeren, ze zijn het lekkerst en bevatten het meest mineralen en vitaminen. Beweeg bij het plukken jouw hand van onder naar boven, zo heb je minder last van het prikken.

Pluk brandnetel of andere kruiden wel steeds op plaatsen waar geen gewasbeschermingsmiddelen worden gebruikt en waar geen auto’s rijden.

Regelmatig maaien zorgt voor telkens nieuwe jonge scheuten die je kunt oogsten. Bovendien zaait de plant zich zo niet uit.

Een Friese specialiteit is brandnetelkaas, deze bevat ook een kleine hoeveelheid knoflook en wordt in 2 tot 3 maanden gerijpt.

BEWAREN

Verse brandnetel is 1 à 2 dagen houdbaar in een vochtige doek, een  vershoudzakje, in het groentevak van de koelkast.

De jonge scheuten kunnen ook gedroogd worden om later in het jaar, onder meer de winter, gebruikt te worden voor consumptie.

INVRIEZEN

Brandnetels kunnen worden ingevroren. Eerst kort blancheren, dan drogen en in een luchtdichte verpakking in de vriezer bewaren. Zo blijven ze tot zes maanden goed.Maar ook geportioneerd in ijsblokjesbakjes die je vult met water.

Maart, april en mei zijn uitgelezen maanden voor brandnetel-gerechten. Gebruik brandnetels nooit rauw.

De brandharen verliezen hun werking door de bladeren te koken of te drogen.

Brandnetel wordt gebruikt als soep, kruidenthee, puree….

Zowel het jonge blad als de wortel van brandnetel kan je gebruiken om thee van te maken. Voeg andere kruiden toe om het aroma te verbeteren want brandnetelthee heeft op zichzelf weinig smaak. In soepen gebruik je de blaadjes van de jonge bladknoppen.

Pluk in het voorjaar de jonge toppen en stoof ze met een beetje olie, eventueel met andijvie of raapstelen: brandnetelpuree. De brandnetel heeft een sublieme, milde, kruidige smaak. Je kan hem gebruiken zoals spinazie. Net als bij spinazie is het trouwens af te raden een netelgerecht nog eens op te warmen omwille van het nitraatgehalte. Voeg niet te veel andere kruiden toe om hun subtiele smaak ten volle tot zijn recht te laten komen.

Jonge brandnetelstengels van de grote brandnetel kunnen worden gegeten als een groente, wat bereidingswijze en smaak betreft vergelijkbaar met spinazie of gebruik ze voor een voedzame groentebouillon.

En wat dacht je van eventueel een brandnetel pesto of een brandnetel tempura. Ook lekker als pastavulling gemengd met kaas.

De wortels van de brandnetel kunnen gekookt als groente worden gegeten of in een soep worden verwerkt om deze wat body te geven.

De brandhaar bestaat uit een brosse punt van silicaat en een klier die een stel irriterende chemicaliën afscheidt. Die komen onder de huid terecht bij prikken.

De enige remedie tegen de ontsteking en jeuk waar waterdicht wetenschappelijk bewijs voor te vinden is, is het smeren van antihistamine zalf of crème met corticosteroïden. Jeuk en pijnklachten verdwijnen evenwel vanzelf binnen één uur.

Een oeroud verzachtend middeltje tegen de jeuk is azijn.

Sommige dieren zijn ongevoelig voor de brandharen, geiten zijn er dol op.

Vers gevangen forel vullen met brandnetel na het verwijderen van ingewanden geeft het vlees een prachtige smaak.

Gebruik alleen de jonge bovenste blaadjes; de oude bladeren bevatten te veel nitriet.

Voeg geblancheerde brandnetels toe aan een omelet of quiche voor een voedzame twist.

Maak een brandnetelsoep met aardappelen, ui en knoflook voor een hartige, gezonde maaltijd.

Gebruik brandnetelbladeren in plaats van spinazie in pasta- of risottogerechten.