De vooroudersoort van onze gedomesticeerde appel groeit (nog steeds) in Centraal Azië: Kazachstan, Kirgizstan, Tadzjikistan, Oezbekistan en het westen van China. Ze wordt Aziatische wilde appel (Malus sieversii) genoemd. Via handelsroutes tussen China en de Donau droegen reizigers zaden van Aziatische appels westwaarts. De oudste bewijzen, dat mensen appels kweekten, werden gevonden in Israël en zijn 3.000 jaar oud. De Romeinen en de Grieken introduceerden de appel in Europa. Later brachten de Europeanen de appel naar Amerika, Australië, Nieuw Zeeland en andere werdelddelen. Vanaf de 19° eeuw worden appels meer doelgericht geteeld.

Hierdoor zijn er allerlei verschillende appels ontstaan: zoete appels, frisse appels, zure appels, sappige appels, stevige appels, etcetera. Ze worden commercieel geteeld in vele landen, waaronder de VS, China, Polen en Italië.

Vroeger had men alleen hoogstambomen (kunnen tot 9m hoog groeien), tegenwoordig laagstambomen. Het plukken van de appels van deze bomen gaat makkelijker en sneller. De hoogstam en daarmee oude appelrassen zijn bijna verdwenen.

Vroeger had elke boerderij wel een boomgaard die de boer en zijn gezin van fruit voorzag. Allerlei fruit werd er geteeld en voor de winter in de kelders opgeborgen. De belangrijkste producenten zijn tegenwoordig China en de Verenigde staten. Op het zuidelijk halfrond komen de meeste appels uit Chili, Argentinië en Zuid-Afrika.

In april staan de Belgische appelbomen in bloei met wit/rose bloemen, en kan nachtvorst nog gevaarlijk zijn voor beschadiging van de bloemen.

Het gevaar bestaat, dat de bloesem bevriest bij nachtvorst. Om dit te voorkomen besproeit de boer de bomen met water. Dat bevriest en zorgt voor een isolatielaagje om de bloesem. Als het vrouwelijke geslachtsdeel van de bloem, de stamper, bevrucht is, groeit het vruchtbeginsel uit tot een appel. Het vruchtbeginsel is het onderste, verdikte deel van de stamper. Het stengeltje van de bloem verhardt tot hout en wordt het steeltje van de appel. In het kroontje aan de bovenkant van de appel – die wij vaak zien als onderkant – zie je nog steeds de overblijfselen van de kelkbladen en de meeldraden.

De appel is een vlezige vrucht met een schil, vruchtvlees, klokhuis (endocarp) met pitjes (zaadjes) en een vaatbundel naar het steeltje.

Onder het geslacht Malus vallen ca 79 soorten wilde en gedomesticeerde appels. Aan varianten is er geen gebrek. Er zijn er meer dan 20.000, ze zijn er in verschillende smaken van fris zuur tot zoet. De smaken verschillen per ras, per deel van de boom en per deel van de vrucht.

 Soorten

• Ciderappels (Malus sylvestris) bevatten veel zuur en wrange taninnes en worden voor de ciderfabricage gebruikt.
• Stoofappels hebben een dikkere schil, stevig vruchtvlees en zijn rauw zuurder maar vertonen na garing een goed evenwicht. Sommige variëteiten blijven stevig bij het bereiden (bv. de Schone van Boskoop) andere koken sneller tot moes.
• Handappels zijn knapperig en sappig, hebben een groter suikergehalte en kunnen met de schil gegeten worden. Ze hebben een aangenaam evenwicht tussen zoet en zuur. Bij garing worden ze snel flauw.
• Twee doelen dienende appels zowel rauw als gaar bruikbaar (Bv. granny smith en golden delicious). Jong en zuur het best voor garing, ouder en milder voor rauwe consumptie.

Appels worden handmatig geplukt door seizoenarbeiders. De appel is een climacterische vrucht. Dat wil zeggen dat ze na het plukken nog verder rijpen. Moesappels (vaak klein en niet helemaal gaaf) worden industrieel meestal verwerkt tot appelsap, cider, appelmoes en appelstroop.

Appelsoorten

• Cox’s Orange: (september-februari) kleine tot middelgrote geelgroene appel met sappig aromatisch vruchtvlees en een oranjerode blos. Saprijk licht zuur en aromatisch. Lekker voor appelmoes, sap en desserts..
• Granny Smith: groene appel bevat veel zuur en knapperig vruchtvlees. Dikke schil en wit vruchtvlees.
• Pink Lady: middelgrote appel met een roze blos op een gele achtergrond, knapperig vruchtvlees wordt niet snel bruin waardoor geschikt voor salades, deze appel wordt meestal geïmporteerd! Dunne schil.
• Jonagold (september tot juli): dikke vrucht met een felle, oranjerode blos op een geelgroene achtergrond. Het vruchtvlees is stevig en sappig. Deze appel is een typische dessertappel.
• Belgica: (eind augustus tot oktober) zoals de jonagold maar iets zuurder en knapperiger. Stevig vruchtvlees en een hoog suikergehalte. Ideale handappel.
• De Boskoop: (september tot april) dikke, ruwe grijsgroene appel met roestkleur. Typerend is zijn stevig vruchtvlees en de friszure smaak. Lekker in warme bereidingen. Geen enkel ander ras bevat zoveel vitamine C, vruchtzuren en suikers.
• Golden Delicious(september tot juli) is een stevige, groene appel die goudgeel kleurt. Het vruchtvlees is knapperig, matige saprijk en zoetzuur. Deze appel wordt zoeter naarmate hij langer bewaard wordt. Lekker als handappel en in gebak of appelmoes.
• Kanzi: (oktober tot mei) frisrode handappel met een unieke zoetzure smaak. Stevige aromatische handappel, ideaal als handfruit. de naam Kanzi betekent in de Swahili-taal ‘verborgen schat’.
• Jonagold (jaarrond) Deze rode en grote appel is de meest gegeten en geteelde appel in België. Hij is gekend om z’n stevig en sappig vruchtvlees en frisse, zoetzure smaak. De Jonagold is een heel veelzijdige appel. Lekker uit het vuistje, maar ook in cake of ander gebak. Je kan ‘m stoven en serveren als appelmoes of centrifugeren voor sap.
• Jonagored: (september tot augustus) een variant op de jonagold, sappig en knapperig met een frisse smaak. Deze variëteit werd in 1996 vanuit de US naar Europa gebracht door de Belg Jef de Coster.
• Joly Red (oktober tot augustus) roodkleurige en zeer zoet smakende appel, het zuurgehalte ligt zeer laag.
• Redlove (eind oktober tot december) vuurrood van schil tot vruchtvlees en boordevol smaak. Door de aparte kleur kan de appel een extra toets geven aan gerechten.
• Rubens (oktober tot januari) appel met een vrolijke rode blos, karakteristieke donkere strepen en een groengelige grondkleur. De appel heeft een fris aroma en een lekkere zoete smaak.
• Elstar (augustus tot april) perfecte gele handappel met een rode blos om gerechten mee te bereiden: in zijn geheel in de oven, appelmoes of –sap. Saprijk, zoet licht zuur. Stevige dunne schil.
• Greenstar (oktober-juni) heeft een verfrissende sappigheid, ideaal in salades. De appel verkleurt nagenoeg niet na het snijden of schillen!
• Braeburn (september-april) van oorsprong uit Nieuw-Zeeland. Zeer stevige appel met een Lichtzoete smaak. Je kan hem lang bewaren zonder dat hij zacht wordt. Ideaal voor appeltaart omdat hij weinig vocht verliest.

Het fruit wordt in houten kisten, paloxen genoemd, gelegd. Die worden naar de veiling gebracht of gestockeerd in de koelkast, om later verkocht te worden. De appels worden op de veiling eerst voorgesorteerd via camera’s die de appels een klasse toewijzen. Alle appels van eenzelfde kwaliteit en maat worden verzameld in een plastickist met een identificatienummer en gaan samen naar de inpakafdeling of de koelkast. In deze koelhuizen wordt bijna alle aanwezige zuurstof verwijderd. Hierdoor wordt de ‘ademhaling’ van de appel nagenoeg stil gelegd waardoor ze lang houdbaar en bijna het hele jaar te koop zijn.

Cider is de drank bekomen na gisting van de vruchtenpulp tot een alcoholgehalte van +/-4%.  Men vindt deze nog veel terug in Frankrijk, Noordwest Spanje en Engeland.

 

Appelen zijn een belangrijke leverancier van voedingsvezels (pectine), antioxidanten (anthocyaan en carotenoïden), vitamine A en B. De antioxidatieve activiteit van sommige appels is vergelijkbaar aan dit van vit C in 30 sinaasappels.

De meeste antioxidanten en vezels zitten in de schil!

De voedingswaarde van een appel hangt af van de grootte, het ras en de bereidingswijze.

Nutri score = A

Appels bevatten zetmeel dat zich na de oogst omgezet wordt tot suikers.

De GI is verschillend volgens het land waar de appel groeit (bv. Denemarken 28, Italië 44.) alsook volgens de soort appel (bv. golden delicious 39 +3, )

• Verse appel: GI = 35-40 GL = 5, Insuline index = 50
• Gedroogde appels 29+5 (Australië), Insuline index = 59
• Appelsap GI = 44+2  
• Appelcider-azijn GI = 40, GL = 0    
• Apple Strudel = 59

ZUCSU: Appels zijn een uitstekende keuze voor een gezonde voeding. Ze bieden culinaire veelzijdigheid en ondersteunen een koolhydraatbewust dieet. Hun natuurlijke zoetheid (natuurlijke suikers), voedingsvezels en voedingsstoffen maken ze een goede keuze om de suikerinname te verminderen.

Appelpitten bevatten amygdaline dat zich omzet tot cyanide. Consumptie van grotere hoeveelheden kan toxisch zijn.

AANKOOP

Appelen zijn het ganse jaar beschikbaar in de supermarkt, op de markt en bij de groenteboer. Het seizoen voor Belgische appelen loopt van eind augustus tot midden oktober. Buiten het seizoen worden er evenwel jaarrond top appelvariëteiten aangeboden naast de appels  van overzee in de zomer.

Zomerappelen komen onmiddellijk op de markt dit in tegenstelling tot de bewaarappelen die men maanden bewaren kan in speciale gasdichte koelcellen

Misschien wel interessant om op zoek te gaan naar oude appelrassen die je niet in de supermarkt vindt. Koop de appel in functie van de bereiding: zijn specifieke zuurheid (bv. Granny-smith), het zoete (bv. Royal gala). Koop de geschikte appel naargelang de bereiding.

Kies bij voorkeur appels uit eigen streek, die hebben een lagere klimaatbelasting dan de geïmporteerde appels.

Droge bruine vlekjes op de schil zijn het gevolg van een teveel aan zonlicht en hebben geen invloed op de kwaliteit.

Het vettig aanvoelen of blinken van de schil wijst niet op de aanwezigheid van pesticiden, het is een natuurlijk fenomeen dat optreedt bij langdurige bewaring. (Vorming van de beschermende waslaag van de appel)

Aankoop van appels in de supermarkt: kies de stevige exemplaren, zonder kneuzingen of rimpels. Bewaar ze in de fruitmand en verwerk ze zo snel mogelijk.

Behandel appels met zachtheid. Te hard nijpen in de appels, of ze laten vallen, veroorzaakt blutsen die pas na enkele uren zichtbaar zullen worden. Net op deze plekken zal het snelst bederf optreden.

BEWAREN

Verse appels bewaar je best op een koele (4°-7°C) donkere plek met een hoge luchtvochtigheid, gescheiden van groenten en andere fruitsoorten. Laat appels uit het koelvak een 2-tal uren rusten alvorens te consumeren, dan is hun aroma optimaal. Stoofappelen bewaren langer dan handappelen.

Tip: Appels met een rode blos bewaren meestal minder lang. Bijvoorbeeld de ‘Rode Boskoop’ bewaart minder lang dan de gewone ‘Schone van Boskoop’.

Bewaar geschilde en in stukken gesneden appels in een schaal met water en citroensap, zo blijven ze lekker fris en wordt voorkomen dat ze bruin worden.

Een teveel aan vruchten kan verwerkt worden tot een vitaminerijk vruchtensap.

Appelsap wordt eveneens gepasteuriseerd verkocht waardoor langer houdbaar.

Je kan appels drogen, om verkleuring te voorkomen kan je de appelschijfjes vooraf in een zoutoplossing (10gr/l) dompelen. Droogtijd 12-24 u op temperatuur van 45-65C.

Bij alle appels wordt de smaak tijdens het bewaren milder. De vruchten gebruiken dan namelijk een deel van hun appelzuur als energievoorraad.

Appels die je bewaart krijgen meestal een vettig laagje op hun schil (cfr. supra). Dit waslaagje is een natuurlijke bescherming van de appel zelf tegen negatieve invloeden van buitenaf. Je kan de appel gewoon schoonwrijven met een doekje (niet met water).

INVRIEZEN

Appels kan je invriezen na ze te hebben geschild, ontklokt en in stukjes gesneden. Doe de stukjes in een recipiënt of diepvrieszakje met eventueel wat citroensap. Zo kan je ze 8-12 maanden bewaren.

Appelmoes vries je best in zonder suiker toegevoegd. Niet melige appels kan je droog invriezen of in een suikersiroop 275 gr/l.

Na het verwijderen van schil en klokhuis kan je ze ook invriezen.

Met of zonder klokhuis:  1 kleine appel = +/-76- 85gr  –   middelgroot +/- 135- 150 gr   –   grote appel   +/-162- 180 gr.

De smaak van de appel verschilt volgens ras, deels van de boom en zelfs deel van de vrucht. Ze hebben veel culinaire toepassingen, zowel in zoete als in hartige gerechten

Een appel is op zijn lekkerst wanneer al het zetmeel in het vruchtvlees van de appel is omgezet, waarbij de factoren zoet, zuur en aroma perfect in balans zijn.

Appels verkleuren snel bij het versnijden, borstel of besprenkel dan ook elk stukje met citroen- of limoensap. Je kan ze ook in een kommetje leggen met licht gezouten water met citroensap. Laat ze dan uitlekken en dep ze droog voor de bereiding.

De appel kan je rauw eten maar ook verwerken in bereidingen of persen als sap. Sap behoudt ongeveer 1 uur zijn lichte kleur en frisse smaak daarna wordt het donkerder door oxidatie. Door het sap snel aan de kook te brengen behoud je de helderheid maar verlies je wel aan smaak.

Appels kan je gratineren, konfijten, bakken, frituren, inmaken, schaven, pureren, karamelliseren, vullen, rauw, raspen.

Appels bevatten veel pectine en kunnen gemakkelijk tot jam ingekookt worden. Het klokhuis is eveneens eetbaar, de pitjes spuw je best uit.

Appels combineren goed met kaneel, nootmuskaat, noten, rozijnen, kaas…….

Wat heb je nodig voor

• Appelstroop: 2,5 kilogram voor 400 milliliter
• Appelsap: 3,25 kilogram voor 5 liter
• Appelmoes: 8 appels voor 4 personen
• Appeltaart: 5 appels voor 1 taart
• Apfelstrudel: 4 appels voor 4 personen
• Apple crumble: 3 appels voor 1 taart

No waste

Een no waste tip is om de schillen en klokhuizen van appels niet weg te gooien, maar te gebruiken om appelazijn, appelthee of appelgelei te maken.

• Appelazijn kan gemaakt worden door de schillen en klokhuizen te mengen met water en suiker, en ze dan te laten fermenteren in een glazen pot met een doek erover. Na een paar weken ontstaat er een azijn die gebruikt kan worden als dressing, marinade of conserveermiddel.
• Appelthee kan gemaakt worden door de schillen en klokhuizen te koken in water met wat honing, citroen en kaneel. Dit is een lekkere en gezonde drank.
• Appelgelei kan gemaakt worden door de schillen en klokhuizen te koken in water met wat suiker en citroensap, en ze dan te zeven en in te koken tot een gelei. Dit is een zoete en frisse spread die goed smaakt op brood, toast of pannenkoeken.

Een kwart van het volume bestaat uit lucht en geeft de meligheid bij een overrijpe appel. Deze luchtbelletjes zorgen ook dat de schil van een hele appel die verhit wordt in de oven gaat barsten.

Van alle fruitsoorten tellen appels het meest pesticiden (vooral fungiciden) op de schil, daarom best steeds wassen. Met spoelen verwijder je hooguit 25 % van de bestrijdingsmiddelen die op een appel zijn gespoten. Met baking soda blijk je vrijwel alle residuen van groente en fruit te krijgen. Dus als je alles wenst te verwijderen moet je het fruit een kwartiertje weken in water met 1% zuiveringszout of natriumbicarbonaat. Je kan de appel natuurlijk ook schillen. Als je de appel schilt, haal je ongeveer 75 % van de pesticiden weg.

Om één kilo appels te produceren is +/- 822 l water nodig.

Vrijwel alle groente en fruit die bij ons in de supermarkten liggen, voldoen aan de wettelijke eisen wat pesticiden gebruik betreft. Je hoeft dus gelukkig niet met backing soda in de weer.

De wetgeving over, van, voor het pesticiden gebruik laat steeds minder pesticiden toe. Middelen die lang in het milieu aanwezig blijven, mogen pas aangewend worden als er geen andere alternatieven voorhanden zijn en de behandeling absoluut noodzakelijk is. Het spuiten zelf moet gebeuren volgens een aantal regels: in de juiste periode, de juiste weersomstandigheden.

De Bio Appel: In de biologische landbouw zijn synthetische pesticiden verboden. Wat wel mag, zijn natuurlijke bestrijdings- en beschermingsmiddelen. Het gaat over een vijfentwintigtal producten. Daarnaast doet een bio-boer bijvoorbeeld ook aan handmatige of machinale onkruidbestrijding. In de reguliere teelt zijn zo’n 350 middelen toegestaan.

Het stijgende succes van Pink Lady is niet alleen nadelig voor de portemonnee, het is ook slecht voor het milieu. De appel wordt onder meer ingevoerd vanuit Zuid-Afrika, Chili, Australië en Nieuw-Zeeland. Kies dus meer voor Belgische appels!

De wetenschappelijke tak die de ontwikkeling, cultivatie en fysiologie van het fruit heet pomologie. Het doel van de pomoloog is onder andere het verbeteren van de kwaliteit van het fruit en de productiekosten reduceren.