De Afrikaanse baobab is de wijdst verspreide soort van de acht soorten baobabs en de enige soort die voorkomt op het vasteland van Afrika. De meeste soorten worden met uitsterven bedreigd. Afrikaanse baobab komt van nature voor in vorstvrije gebieden met weinig regenval, in de savannes ten zuiden van de Sahel, in zuidelijk Afrika: in Namibië, Botswana, Zimbabwe, Mozambique en in Zuid-Afrika tot in Transvaal. Hij wordt in Afrika veel in parken aangeplant en tevens op sommige plekken in andere werelddelen.

Voor veel Afrikaanse volkeren is de Baobab een heilige boom die aanbeden wordt als godheid. De boom levert voedsel en allerlei andere nuttige zaken. Hij wordt er de “tree of life” genoemd. Deze bomen worden daarbij ook nog honderden jaren oud en spelen een belangrijke rol in de ecologie en cultuur van hun inheemse regio’s..

Het is een, in droge tijden bladverliezende, tot 25 m hoge boom met een relatief korte, tot 16 m dikke, succulente stam met een omtrek van 20-40 (50) m en een wijduitstaande kroon. In deze stam slaat de boom water op, soms meer dan 100000 liter, zodat hij droge tijden kan doorstaan.

De boom heeft schaarse, vaak langs de stam aflopende hoofdtakken. Het is opmerkelijk dat takken in een relatief horizontale positie in de navolgende jaren opgericht kunnen worden. Als de bomen kaal zijn, lijken ze op het wortelstelsel van een omgekeerde boom.

De bomen zijn door wateropslag droogtebestendig en kunnen in de droge tijd enigszins inkrimpen. Volgens C14-dateringen (methodes met groeiringen zijn niet goed mogelijk) zouden de bomen meer dan duizend jaar oud kunnen worden.

De afwisselend geplaatste bladeren staan dicht opeen aan de uiteinden van de takken en zijn handvormig gedeeld. De plant bloeit aan het einde van de droge tijd. De opvallende, alleenstaande, 10-13 cm brede bloemen hangen aan lange stelen. Ze hebben een tot 20 cm lange bloemkelk. De meeldraden staan in een borstelvormig patroon en zijn half vergroeid in een androgynofoor, die na de bloei samen met de kroonbladeren afvalt. De bloemen geven ‘s nachts een onaangename geur af en worden dan bestoven door vleermuizen.

De hangende, eivormige of langwerpige, tot 35 x 16 cm grote vruchten hebben een tot 1 cm dikke, houtige, vezelige tot zijdeachtige schil, die rijp grijsbruin wordt en dicht bedekt is met geelbruine, ruwe haren. Van de vruchten wordt gezegd dat ze op hangende, dode ratten lijken. De vruchtholte bevat een taaie, slijmerige, zurige, witte pulp.

De pulp omsluit vele, boonvormige, tot 1,5 cm lange, lichte zaden met daaromheen dunne, witte, melige, zure zaadmantels. De vruchten worden met de hand geplukt en vervolgens gezeefd, hierdoor wordt het poeder gescheiden van de zaden en schil, waarna het poeder van de baobab wordt gemalen en nogmaals gezeefd.

Baobabs groeien in savannes en droge bosgebieden. Ze bloeien in de late lente tot vroege zomer, waarna de vruchten rijpen en klaar zijn voor oogst in de late herfst tot vroege winter.

Rijk aan vezels, vitamine C (meer dan een sinaasappel), mineralen (zoals calcium) en antioxidantia.

Glycemische index van het sap  = 66,48 +2.12 (Journal of Biosciences and Medicines > Vol.6 No.1, January 2018)

Nutri-Score = A

Aankoop

De baobab is nauwelijks te vinden in het westen. Wij kunnen hem vinden onder de vorm van poeder. Dit kan je terugvinden in bio-winkels en op internet.

• Koop producten met een recente oogstdatum voor maximale voedingswaarde.
• Kies voor biologische en fairtrade-gecertificeerde producten om de duurzaamheid en ethische oogstmethoden te ondersteunen.
• Baobabpoeder moet goed verpakt zijn om vocht en licht buiten te houden, wat de houdbaarheid verlengt.

Bewaren

Bewaar baobabpoeder in een luchtdichte container op een koele, donkere plaats. Voor langere houdbaarheid kan baobabpoeder vacuüm verpakt worden.

Diepvries: Niet noodzakelijk, maar baobabpoeder kan in de vriezer bewaard worden om de versheid te behouden.

De vruchten worden in Afrika vers gegeten of eerst gedroogd en later in water of melk geweekt. Van de pulp wordt vaak een pap gemaakt.

Het vruchtvlees onder de schil heeft een zoetzure smaak, dat je kunt vergelijken met een combinatie van peer, grapefruit en vanille.

De zaden worden gesuikerd en als lekkernij gegeten, ze smaken naar amandel.

De bladeren, jonge scheuten en wortels kunnen als groente worden gegeten.

In Nigeria worden de bladeren gebruikt voor het maken van soep.

Het poeder heeft een zoetzure citrusachtige smaak en kan je verwerken in smoothies, yoghurt, bij ontbijtgranen of in een glas vruchtensap maar ook in een deegbeslag (pannenkoeken, cake).

Meng baobabpoeder in saladedressings of sauzen voor een licht zure smaak.

Maak een verfrissende baobabdrank door het poeder te mengen met water en een beetje honing of citroen.

De vruchtschillen vormen een goede brandstof. Vermalen vruchtschil wordt als tabak gebruikt. Uit de as kan zeep worden gemaakt. Uit de bast kunnen vezels worden gewonnen. Deze kunnen worden gebruikt voor touwen, manden en textiel. De schors bevat ook tannine, dat als looistof kan worden gebruikt.

Doet het goed als kamerplant alsook als bonsaï-boompje.

Momenteel noteert men een verhoogde boomsterfte in deze eeuwenoude bomen waarvoor men nog geen duidelijke verklaring heeft (Klimaat?). Het is de enige baobab van het vasteland van Afrika met een dikke stam voor wateropslag.

Op 15 juli 2008 heeft de EU goedgekeurd dat het fruit mag worden gebruikt in graanproducten.

• Gebruik baobabpoeder spaarzaam in recepten om de balans van smaken te behouden. Een theelepel per portie is vaak voldoende.
• Baobabpoeder heeft een licht korrelige textuur, dus meng het goed in vloeistoffen om klontjes te voorkomen.
• Baobab combineert goed met tropische smaken zoals mango, ananas en kokosnoot.