Abdijkaas is meer dan alleen een zuivelproduct; het is een deel van de culturele en gastronomische erfenis van de monastieke gemeenschappen die hun oorsprong kennen in de middeleeuwen.

Het maken van kaas of het brouwen van bier past in de kloosterdoctrine die, mede beïnvloed door Sint-Benedictus, grote waarde hecht aan de handenarbeid. Het motto van de monikken was “ora et labora” wat zoveel betekent als bidden en handenarbeid. Deze kaas is van topkwaliteit door het gebruik van goede ingrediënten in combinatie met de authentieke recepten. Ook worden er geen kunstmatige toevoegingen in de recepten gebruikt. Abdijen die over een eigen kaasmakerij beschikken vindt men alleen in België (3), Frankrijk (9 : Belloc, Belval, Chambarand, Cîteaux, La Coudre, Échourgnac, Mont des Cats, Tamié, Timadeuc) en de USA (1).

Abdijkaas wordt gemaakt van niet gepasteuriseerde (rauwe) koemelk. Van oudsher is de kaas zacht, met ook een wat zachtere, gevoelige korst.

Omdat op deze korst de schimmels welig groeien wordt de kaas gewassen met zout water om dit te verhinderen. Hierdoor krijgt de roodbacterie, ofwel Brevi-bacterium, een stimulans en krijgt de kaas een wat roodachtige korst.

Soorten

• Trappistenkaas: Gemaakt door trappistenmonniken, bijvoorbeeld de Chimay en Orval kazen in België.
• Norbertijnenkaas: Zoals de kaas van de Abdij van Postel in België.
• Benedictijnenkaas: Onder andere de kaas van de Abdij van Maredsous.
• Abdij van Tongerlo: Bekend om zijn semi-harde kaas met een delicate smaak.

Belgische abdijkazen die nog een eigen veestapel hebben

Orval: De kaas van Orval wordt geproduceerd met verse, volle, gepasteuriseerd koemelk die in de boerderijen uit de Gaumestreek wordt opgehaald. De rijping in de rijpingskelder duurt drie maanden.  Het wassen van de natuurlijke korst gebeurt volledig met de hand, om zo een rijke en karakteristieke smaak en tegelijk een soepele en smeltende textuur te verkrijgen.  In elke fabricageproces worden telkens 320 blokken van ongeveer twee kilo geproduceerd.

Postelse harde abdijkaas heeft een pittige maar niet overheersende smaak, hij is te verkrijgen in verschillende leeftijden:

• Jonge kaas (zes weken), jong,
• Belegen kaas (drie maanden),
• Oud belegen kaas (zes maanden),
• Brokkelkaas, een kaas van enkele jaren oud.

Westmalle: één type kaas in drie varianten die verschillen in rijpingsduur: 2, 6 en 12 maanden. De melk komt volledig van de eigen Blaarkop koeien. Kenmerkend voor alle variëteiten is het lage zoutgehalte en bereiding zonder smaak-, kleur- of bewaarstoffen. De abdij van Westmalle produceert jaarlijks 40 ton kaas.

Daarnaast zijn er verschillende kazen genoemd naar een abdij maar niet in een abdij geproduceerd. Het zijn vaak de merknaam van één firma (bijvoorbeeld Corsendonk) of de (beschermde) benaming van een streekkaas (bijvoorbeeld Maroilles, Munster).  Ook komt het voor dat de kaas elders wordt geproduceerd maar rijpt in een abdij.

Abdijkaas bevat eiwitten, vetten, calcium en vitamine D. Het koolhydraatgehalte is laag.

Nutri-score C,D (afhankelijk van het vetgehalte)

Abdijkaas past goed in een koolhydraatbewust dieet vanwege het zeer lage koolhydraatgehalte., maar vanwege het hoge vetgehalte is het belangrijk om het met mate te consumeren

Aankoop

Abdijkaas is verkrijgbaar bij gespecialiseerde kaaswinkels, boerenmarkten en soms rechtstreeks bij abdijen. Kies voor kazen met een herkenbare oorsprong en productiemethode. Een goed abdijkaas is niet goedkoop. De kaas is nu ook te vinden in vele supermarkten.

Het hele jaar door verkrijgbaar, maar de rijpingsperiode kan de smaak beïnvloeden. Sommige abdijkazen hebben seizoensgebonden varianten die tijdens bepaalde perioden van het jaar beschikbaar zijn.

Bewaren

Bewaar abdijkaas in de koelkast om de versheid te behouden. Wikkel de kaas in kaaspapier of folie om uitdroging te voorkomen. Laat de kaas voor het serveren op kamertemperatuur komen voor de beste smaak.

Kaas invriezen wordt over het algemeen niet aanbevolen, omdat dit de textuur nadelig kan beïnvloeden.

Deze kazen staan bekend om hun rijke smaak en vaak robuuste, aromatische karakter.

Abdijkaas kan ook op verschillende manieren worden gebruikt in de keuken. Het kan bijvoorbeeld worden gebruikt in een gehaktbrood recept, waar het wordt gecombineerd met ham en spinazie. Het kan ook worden gebruikt in een cheeseburger recept, gecombineerd met pancetta.

Je kan het serveren op een kaasplankje met noten en crackers, of gebruiken voor fondue of gratin.

No waste

Gebruik de korstjes om smaak toe te voegen aan soepen of bouillons.

In Nederland wordt sinds 2015 bij de Sint-Paulusabdij in Oosterhout kaas gemaakt. De kaasmakerij heeft eveneens een eigen veestapel.

Abdijen in Frankrijk : Belloc, Belval, Chambarand, Cîteaux, La Coudre, Échourgnac, Mont des Cats, Tamié, Timadeuc.