AARDAMANDEL-TIJGERNOOT

Als invasieve exoot is de aardamandel een heerlijk maar gevaarlijk knolletje. De knolletjes werden al sinds 4000 jaar voor Christus geteeld in de Nijlvallei door de Oude Egyptenaren.  Onze verre voorouders in Afrika leefden op een dieet van fruit, insecten en 80% chufa’s! De Arabieren brachten de knolcyperus later in de achtste eeuw mee naar Spanje, van waaruit het zich verder over Europa verspreidde. Vanaf 1970 is de knolcyperus waarschijnlijk alhier ingevoerd met de gladiolenknollen.

De plant wordt beschouwd als een hardnekkig onkruid in de teelt van aardappels, maïs en de gladiolenteelt. De knolcyperus vermeerdert zichzelf hoofdzakelijk vegetatief.

Een enkele plant kan zich in een seizoen meters ver uitbreiden. Onder optimale omstandigheden kan één moederknol in één groeiseizoen ongeveer 200 planten en 8000 knollen vormen. Knolcyperus vindt men vooral op de vochtigere gronden en zonnige plekken. De plant is een cypergras, het groeit goed in warme gebieden en wordt 30-80 cm hoog met lange slanke wortelstokken waaraan de 1 cm grote knolletjes groeien. Knolcyperus heeft geelgroene, stijve scherpe driekantige bijna bladloze stengels.

De bladeren vind je aan de voet van de plant en net beneden de bloeiwijze. De langwerpige bladeren zijn 0,4-1 cm breed.

De knolcyperus bloeit van juli tot oktober. In de winter sterven de bovengrondse delen af, de knolletjes anderzijds zijn winterhard en kunnen tot 10 jaar actief blijven. Ze hebben een hobbelige vorm met een kleur die van geel naar zwart gaat met een vleugje bruin. De huid heeft een schilferig voorkomen dat aan die van de tijger doet denken. Het staat daarom ook bekend als ‘tijgernoot’ of ‘tiger nut’ (Engels). In maart en april worden de knolletjes gepoot en van oktober tot december geoogst. Eerst wordt het groen gras verwijderd, verbrand of als veevoeder gebruikt, daarna wordt de plant met een speciale maaidorser uit de grond getrokken. Meteen na het oogsten wast men de tijgernoten met water om resten van aarde, zand en kleine stenen te verwijderen. Dan volgt het droogproces. Dit gebeurt meestal in de zon en kan wel 3 maanden duren. Het droogproces zorgt voor een langere houdbaarheid.

Aardamandelen worden meestal geoogst in de late zomer tot vroege herfst, afhankelijk van de regio.

Soorten

Er zijn verschillende variëteiten van de Cyperus esculentus, voornamelijk variërend in grootte en kleur van de knollen. De meest voorkomende variëteiten zijn:

  • Gele aardamandel: De meest bekende en geconsumeerde soort, met een zoete, nootachtige smaak.
  • Bruine aardamandel: Heeft een iets rijkere smaak en wordt vaak gebruikt voor het maken van horchata (zie aldaar), een traditionele drank in Spanje.
  • Zwarte aardamandel: Minder gebruikelijk, maar bekend om zijn intense smaak en voedingswaarde.

Van de knolcyperus wordt de chufaolie (tijgernootolie) gemaakt. Culinair geeft deze olie aan de bereiding een bijzonder oosters aroma dat doet denken aan het parfum van gedroogde vruchten.

In de regio Valencia wordt in het gebied “l’Horta Nord” knolcyperus geteeld. Hier wordt van de knolletjes de drank Horchata de Chufa gemaakt. Horchata is een (lactosevrije) melkachtige drank gemaakt van ongepelde aardamandelen water en suiker (zie horchata).

 

Voedingswaarde

Aardamandelen zijn rijk aan koolhydraten (+/- 30%), gezonde oliën (onverzadigde vetzuren zoals linolzuur en oliezuur), mineralen en vitaminen. Het is vooral een rijke bron voor vitamine E, kalium en fosfor. Er zitten veel phytosterolen in de aardamandelen.

Hoog vezelgehalte

Goed alternatief voor mensen met een notenallergie. Het notenmeel kan ook gebruikt worden als glutenvrij, notenvrij meel.

Glycemische index 35. GL  +/-4  minimale invloed op de bloedsuikerspiegel, waardoor ze geschikt zijn voor mensen met diabetes.

Nutri-score A

100g Energie Eiwit Vet Koolhydraten Suikers Vezels
Tijgernoot 406 kcal 6.13g 23.74g 42.5g 14.7g 17.4g
Horchata melk 97 kcal 1.2g 2.7g 17g 0.1g
Gepelde noten (pit-pit) 459 kcal 4.07g 24.3g 61.7g 16.2g 11.2g
Meel 451 kcal 4.69g 23g 64.5g 20.3g 16.3g
Olie (Matisson) 928.6kcal 0g 100g 0g
Cracker (Puur Mieke) 395 kcal 6.8g 7.2g 72g 6.2g 7.5g

Vanwege de lage glycemische index, lading kunnen aardamandelen een goede keuze zijn voor mensen met diabetes. Ze bieden voedingsstoffen zonder sterke schommelingen in de bloedsuikerspiegel te veroorzaken.

Voordelen / Nadelen

Aankoop / Bewaren

Aankoop

Aardamandelen zijn het ganse jaar verkrijgbaar in speciaalzaken, reformwinkels, biologische supermarkten of onlline. Ze kunnen zowel vers als gedroogd worden gekocht.

Je koopt de tijgernoot in z’n geheel, gepeld of als meel, graan, olie, melk, bloem of vlokken. De biologische tijgernoten komen voornamelijk uit Afrika.

Naast noten zijn er ook tijgernotenmeel en –crackers te koop.

De olie is te verkrijgen in kruidenwinkels en online.

Bewaren

Door het hoge gehalte onverzadigde vetzuren is de tijgernoot gevoelig voor ranzigheid.

Verse aardamandelen moeten worden bewaard in de koelkast en kunnen enkele weken vers blijven. Gedroogde aardamandelen moeten op een koele, donkere plaats worden bewaard in een luchtdichte verpakking.

Vacuümverpakt kan je tot 1 jaar in de koelkast bewaren. Diepvries: In diepvrieszakjes of container tot 2 jaar.

Bereidingswijze

De smaak van de aardamandel ligt ergens tussen die van hazelnoten en amandelen in. Vandaar ook de benaming amandel. Omdat hij onder de grond groeit, wordt de groente ‘aard’-amandel genoemd.

De knolletjes kunnen rauw worden gegeten. Je kan ze ook koken of roosteren. Je kan ze drogen en verpoederen om ze als meel te gebruiken. De ongepelde tijgernoten zijn gedroogd en moeten daarom eerst 12-24 uur geweekt worden voor gebruik. Geweekte chufa’s zijn lekker in muesli, of als tijgernotenmelk. Hoe langer je ze laat weken, des te zachter de chufa’s worden. Na 12 uur weken zijn ze nog lekker knapperig, na 24 uur chewy. Je kunt ze nog langer laten weken, volgens eigen voorkeur.

Biologisch gepelde chufas zijn ‘raw’. Doordat er een ander proces wordt gebruikt om de schilletjes te verwijderen blijven ze knapperiger dan de gewone gepelde knolletjes. Je kunt ze prima als vervanger van noten als tussendoortjes opknabbelen.

Chufameel bestaat uit fijngemalen en gezeefde tijgernootjes. Het meel is biologisch, ‘raw’ en heel geschikt om glutenvrije lekkernijen mee te bakken. Je hebt geen of heel weinig suiker nodig, omdat chufameel van zichzelf al zoet is.

Chufa extract gebruik je om snel en makkelijk horchata te maken. Horchata, een gluten- en lactosevrije, plantaardige melk.

Chufa olie is koudgeperst en kan worden gebruikt om mee te bakken of rauw als salade dressing. Het verdraagt heel goed hoge temperaturen zonder van samenstelling te veranderen. De aardamandelolie heeft een zeer delicate smaak van amandelen en walnoten met een soort specifieke smaak. Verder ook te gebruiken bij desserts, fruitsalades, crèmes en gebak, geeft salades en sauzen een heerlijke touch.

Gedroogde aardamandelen moeten eerst worden geweekt voor consumptie.

No waste

De schillen kunnen worden gedroogd en gemalen tot een vezelrijk poeder om toe te voegen aan smoothies of bakrecepten.

Gebruik de schillen van de aardamandelen voor infusies of thee.

Eventuele restjes kunnen worden toegevoegd aan zelfgemaakte energierepen, granola of gebruikt worden als topping voor gerechten.

 

Info

Omdat deze plantjes woekeren als onkruid mogen ze niet als dusdanig in de tuin worden geplant, maar alleen in potten worden geteeld. Knolletjes kunnen wel 10 jaar “slapen” gooi ze ook niet weg in de natuur. De boeren zullen er je niet dankbaar voor zijn. In Nederland bestaat de verplichting tot het bestrijden van deze plant. Men probeert de opmars te stoppen met stroomstoten die tot aan de wortel gaat.

Gekookte en geweekte knolletjes worden gebruikt als aas in de karper visserij.

Van de olie zou biodiesel geoogst kunnen worden.

Knolcyperus lijkt sterk op zeebies (heen). Toch is de ene plant van de andere te onderscheiden. Zeebies vormt stengels met bladeren en de bladpunten zijn vergroeid. De basaalknol van de zeebies kan wortels vormen. Zo’n knol smaakt houtig en vezelig (niet eetbaar).

Chef’s advies

Spaanse Horchata de Chufa zelf maken.

Het recept is doodsimpel: laat een kwart kilo knolletjes een nachtje weken, doe ze in de blender met wat water en draai ze fijn. Leng de pap gaandeweg aan met water tot een liter. Filter de vloeistof door een zeefje in een kan en schenk uit aan kinderen en vrienden. Heerlijk. In Valencia doen ze er extra suiker en desnoods ook kaneel bij (toevoegen tijdens het blenden).

 

Galerij

Deel dit recept, kies uw platform!