De aardaker komt oorspronkelijk uit Europa en het westen van Azië. Het verspreidingsgebied strekt zich van het noorden van Spanje over het midden en oosten van Europa tot in Centraal-Azië uit.  Door mensen meegenomen komt deze soort nu ook in Noord-Amerika voor. De aardaker wordt vaak aangetroffen in akkerranden en in wegbermen op kleigrond, alsook in allerlei vochtige graslanden, bosranden, langs oevers van waterwegen, op dijken, langs kanalen en spoorwegen.

Vroeger werd de soort commercieel verbouwd, onder ander in Nederland in de provincie Zeeland en op de Zuid-Hollandse eilanden, ze werden zelfs naar Frankrijk uitgevoerd.

In de 16e eeuw bleek de aardaker nog veelvuldig in het wild voor te komen, tegenwoordig vindt men de plant vooral in de tuinen van liefhebbers van oude cultuurgewassen.

De aardaker is een overblijvend kruid, een meerjarige wintervaste klimplant met platte stengels en ovaalvormige lichtgroene blaadjes die in een punt eindigen. Hij wordt ongeveer 30-120 cm lang. De ongeveer 2 cm mooie lange welriekende bloemen zijn levendig rozerood tot violet en groeien in compacte clustersvan 3 tot 8 stuks aan de uiteinden van de stelen. De kelk is klokvormig. De bloeiperiode begint in de late lente meestal van juni tot september.

Na de bloei ontwikkelen zich peulen die zaden bevatten. Deze peulen zijn langwerpig en hebben een donkergroene kleur. De peulen zijn giftig.

De plant heeft een kruipende wortelstok die zich ondergronds verspreidt en uitlopers produceert. Hij wortelt tot 70 cm diep in de aarde. De soort vermeerdert zich vegetatief door zijn ondergrondse uitlopers. Op de vertakkingspunten van deze uitlopers ontwikkelen zich nieuwe wortels. Deze zwellen aan de aanhechtingsplaats op tot kleine knolletjes. In die knolletjes wordt reservemateriaal opgeslagen. Ze kunnen geoogst worden in de herfst. De opbrengst als groente is erg mager en de groeiduur zeer lang. Voor een mooie opbrengst van hazelnoot grote dikke (3-5 cm) knollen wacht je best 2 tot 3 jaar opdat ze goed kunnen doorgroeien. Het is dus niet verwonderlijk dat de aardaker als groente van het toneel verdween.  Zelfs in moestuinen is hij een rariteit.

De knolletjes werden vroeger als aardappels gekookt of net als tamme kastanjes gepoft. Vaak dienden ze ook als koffiesurrogaat of als varkensvoer. Ze werden ook tot plantaardige olie of meel verwerkt. In de zestiende eeuw werd zelfs uit de bloemen parfum gewonnen.

Deze plant was in Nederland officieel beschermd tot 1 januari 2017, in België alsook in sommige deelstaten van Duitsland staat hij nog op de rode lijst van bedreigde plantensoorten. In sommige landen, zoals Rusland wordt hij dan weer als een woekerend onkruid in de graanakkers gezien.

De knolletjes bevatten vooral suikers en zetmeel alsook eiwitten en vetten. Rijk aan vitamine C, kalium en ijzer.

Het is aangeraden om aardakers met mate te eten en ze niet als hoofdbestanddeel van de voeding te gebruiken (risico van lathyrisme).

Glycemische index 30-40   GL +/- 10  Nutri-score A-B

ZUCSU: Aardakers bieden complexe koolhydraten en vezels, wat zorgt voor een langdurige afgifte van energie. Zoals altijd is het belangrijk om de portiegrootte te beheren en te combineren met andere gezonde voedingsmiddelen.

Aankoop

Aardakers zijn misschien niet altijd gemakkelijk verkrijgbaar, maar je kunt ze mogelijk vinden op boerenmarkten, bij gespecialiseerde groenteboeren of in sommige biologische supermarkten. In sommige regio’s kunnen ze ook lokaal worden geteeld.

De aardaker wordt geoogst van oktober tot december, wanneer de bovengrondse delen van de plant afsterven en de knollen de meeste voedingsstoffen hebben opgeslagen.

Bewaren

Bewaar aardakers op een koele, donkere plaats, vergelijkbaar met hoe je aardappelen zou bewaren. Ze kunnen enkele weken tot enkele maanden vers blijven. Vermijd blootstelling aan direct zonlicht.

Diepvries: Blancheer de knollen eerst kort om de textuur en smaak te behouden. Ze zijn zo tot 6 maanden goed.

De mooie, roze bloemen en jonge scheuten van de plant zijn eetbaar en prachtig als versiering op allerlei gerechten.

De knollen hebben een zoete smaak en een enigszins nootachtige textuur. De aardakers worden gekookt, gebakken of gebruikt in verschillende culinaire gerechten, zoals soepen, stoofschotels en bijgerechten.

Kook ze als bijgerecht, voeg ze toe aan aardappelpuree voor extra smaak, of snijd ze dun en bak ze tot knapperige chips.

Ze kunnen rauw gegeten worden al is het in beperkte mate, je kan ze koken, bakken of poffen als kastanjes. De knolletjes zijn iets zoetig, rijk aan zetmeel en smaken wat naar tamme kastanjes, doperwten.

No waste

Om verspilling te minimaliseren, kun je de schillen en snijresten van aardakers gebruiken in zelfgemaakte bouillon. Ook kun je aardakers verwerken in recepten voor restjes, zoals frittata’s of ovenschotels.

Let erop dat zowel de zaden als de knolletjes enigszins giftig zijn. Lathyrisme is een vorm van voedselvergiftiging die terug te voeren is op het ‘overmatig’ eten van deze knolletjes.

De langdurige consumptie van grote hoeveelheden zaden van Lathyrus met een hoge dosis van het neurotoxine bèta-oxalyl-L-alfa, beta-diaminopropionzuur (ODAP) veroorzaakt verlamming, zich uitend in krachtsverlies tot volledige verlamming van de benen. Dit probleem wordt voornamelijk geassocieerd met de Lathyrus sativus en in mindere mate met de Lathyrus cicera.

De namen aardaker en aardnoot worden het meest gebruikt. Aan de zoom van de Veluwe spreekt men van akkernoot, in Friesland van aker, in Zeeuws-Vlaanderen van aardmuis.

Aardaker is vrij eenvoudig zelf op te kweken in de tuin. Hij kan het ganse jaar door geplant worden

Een oud recept: knolletjes 1uur koken, pureren en met melk en kruiden opdienen.

Blancheer de knollen kort om de smaak te versterken voordat je ze verder bereidt.

Combineer met andere wintergroenten zoals wortelen en pastinaak voor een rijke en gevarieerde smaak.