MOERBEI
De planten komen van nature voor in de warm-gematigde streken en subtropische regio’s van Azië, Afrika en Noord-Amerika. De meeste soorten komen van nature voor in Azië. Ze zijn ook een onderdeel van de geschiedenis en de cultuur van vele landen, waar ze symbool staan voor wijsheid, vruchtbaarheid en geluk. Van weelderige boomgaarden tot subtropische klimaten, de moerbei gedijt in verschillende habitats en siert het landschap met zijn karakteristieke bladeren en kleurrijke vruchten. De moerbei kan worden gegroeid als struik of als een bladverliezende boom die tot 10m hoog kan worden en ouder dan 500 jaar. Met de jaren wordt hij ook steeds mooier met een betere groeiwijze. De moerbeiboom groeit langzaam en het kan daarom 6 tot 10 jaar duren voordat je de eerste moerbeien kunt oogsten. De kleur, de smaak en de vorm van de vruchten kunnen variëren per soort, maar ze hebben allemaal een langwerpige aarvorm en bestaan uit vele kleine besjes die samengegroeid zijn.
Een 16-tal soorten worden weerhouden door meerdere taxonomische lijsten.
DE MEEST BEKENDE SOORTEN
- De zwarte moerbei (Morus nigra) komt van nature voor in Zuidwest-Azië maar wordt alom gekweekt in Zuid-Europa. Een alternatieve naam is zwarte moerbezie. Het is de traagste groeier van de drie en kent een grillige groeivorm. Pas na 6 tot 8 jaar zal de boom in augustus -september moerbeien geven. De vruchten van de zwarte moerbei zijn bolvormige steenvruchten die wat op een framboos lijken. In het begin zijn ze groen van kleur, maar later worden ze oranjerood tot heel donkerrood. De vruchten zijn eetbaar en hebben een zoete smaak. Ze worden algemeen beschouwd als de lekkerste moerbeisoort. De vruchten van de zwarte moerbei kunnen tot 25mm lang worden en lijken enigszins op bramen.
- De rode moerbei (Morus rubra) van nature voorkomend in oostelijk Noord-Amerika. De rode moerbei staat in Canada op de lijst van bedreigde plantensoorten. De rode moerbei had aan het begin van de twintigste eeuw ook een relatief grote verspreiding in Nederlandse tuinen De vrucht is een vruchtverband van meerdere kleine bolletjes en lijkt op een braam. De bes heeft een lange steel, langer dan de helft van de vrucht. De vrucht is 2-3 cm groot en rijpt via rood naar donkerpaars. De vruchten zijn eetbaar en smaken zoet-aromatisch.
- De Witte moerbei (Morus alba) een Oost-Aziatische soort met oorsprong China is de belangrijkste moerbei voor de zijderups is en wordt daarom buiten China in veel gebieden met een geschikt klimaat aangeplant zoals de stedelijke gebieden in oostelijk Noord-Amerika. De bladeren van de witte moerbei zijn van economisch belang omdat ze het enige voedsel zijn van de zijderups, die wordt gekweekt ten behoeve van de zijdeproductie. De schijnvruchten zijn eerst wit en worden roze tot lichtpaars. De cultivar ‘White Berry’ heeft vruchten die doorzichtig wit afrijpen. Sommigen kunnen qua smaak tegenvallen maar zijn er nu ook variëteiten die heerlijke zoete vruchten voortbrengen.
De moerbeien rijpen gedurende een periode van minimum 6 weken in het begin tot midden van de zomer, afhankelijk van de soort en het ras. De oogstperiode is lang, de boom kan hoog en volumineus zijn. De smaak van de vruchten van de zwarte en de rode moerbei wordt het meest gewaardeerd. De vruchten van de witte moerbei, hebben een andere smaak, die soms wordt gekarakteriseerd als smaakloos.
Moerbeien bestaan in heel wat verschillende groottes. Van speldeprik grote bessen tot bessen van meer dan 10 cm lang.
Dan hebben we het zelfs niet over de smaak want ook daar zijn grote verschillen waar te nemen.
De Grieken gebruikten zwarte moerbei om wijn te kleuren en nu als natuurlijke kleurstof voor lipstick.
Voedingswaarde
Moerbeien bevatten 88% water. Moerbeien zijn rijk aan calcium en ijzer, vezels, vitamine C, calcium, eiwitten en de antioxidant reservatrol.
Glycemische index = 25
100g | Energie | Eiwit | Vetten | Koolhydraten | Suikers | Vezels |
Vers | 43 kcal | 1.44g | 0.39g | 9.8g | 8.1g | 1.7g |
Gedroogd | 200 kcal | 5.76g | 1.56g | 39.2g | 6.8g |
Ze kunnen een gezonde aanvulling zijn op een koolhydraatbewuste voeding, mits ze met mate worden geconsumeerd. Moerbeien hebben namelijk ook koolhydraten, vooral in de vorm van eenvoudige suikers zoals glucose en fructose. Verse moerbeien bevatten ongeveer 10 gram koolhydraten per 100 gram, terwijl gedroogde moerbeien tot 70 gram koolhydraten per 100 gram hebben. Dit betekent dat moerbeien de bloedsuikerspiegel kunnen verhogen, vooral als ze in grote hoeveelheden worden gegeten of in combinatie met andere koolhydraatrijke voedingsmiddelen. Daarom is het belangrijk om de portiegrootte te beperken en de inname van moerbeien af te stemmen op de individuele koolhydraatbehoefte en -tolerantie.
Moerbeien kunnen dus af en toe worden genoten als een natuurlijke en voedzame zoetigheid, maar ze zijn geen essentieel onderdeel van een koolhydraatbewuste voeding.
Voordelen / Nadelen
Moerbeien geven bijna onuitwisbare vlekken op meubels, terras, kleding…
Aankoop / Bewaren
AANKOOP
De vrucht is moeilijk te transporteren en te bewaren, vandaar dat je ze nauwelijks of niet in winkels kan vinden. Ze zijn vers erg kort houdbaar. Ze worden dan ook nauwelijks tot niet vers verkocht.
Moerbeien zijn te koop in bio-winkels in gedroogde vorm. Kies voor moerbeien die helder, glanzend en stevig zijn, met een zoete en fruitige geur.
Zwarte moerbeien zijn veelal afkomstig uit Zuidwest-Azië, de rode zijn meestal afkomstig uit oostelijk Noord-Amerika. Ze heten dan Mulberry’s.
De Moerbeiwodka van de rode moerbei is een specialiteit uit de Republiek Artsach.
BEWAREN
Ze zijn echter niet lang houdbaar en kunnen snel bederven. Daarom worden ze vaak gedroogd, ingevroren of verwerkt tot jam, sap, wijn, azijn of siroop.
De gedroogde bessen bewaar je best droog en donker. Enig minpuntje. Gedroogd kosten ze bij ons vaak tientallen euro ’s per kilo. Een heel pak is duurder dan rozijnen, waarmede je ze qua gebruik kan vergelijken. De gedroogde moerbeien zijn alleen iets knapperiger.
Bereidingswijze
Moerbeien hebben een zoete en aromatische smaak, die soms wordt vergeleken met die van frambozen of bramen. Het is eén van de zoetste vruchten in onze contreien.
Moerbeien zijn ook heerlijk om zo uit de hand te eten, maar pas op voor de vlekken die ze kunnen veroorzaken op je kleding of je tanden.
Van de vruchten van de zwarte moerbei wordt gelei, jam en siroop gemaakt. Veder gebruikt bij wijn en drank.
Gedroogde moerbeien zijn het hele jaar door verkrijgbaar en kunnen worden toegevoegd aan granola, muesli, yoghurt, salades of gebak. Verse of bevroren moerbeien kunnen worden gebruikt om smoothies, ijs, sorbets, taarten, muffins of compotes te maken.
De rode moerbei vruchten kunnen verwerkt worden in taartvullingen, jam en gelei. De witte moerbeibessen hebben een mildere smaak dan de zwarte.
Van het moerbeiblad kan thee getrokken worden.
Info
Zijde wordt geproduceerd door de zijderups. De planten uit het geslacht van de moerbei zijn de enige waardplanten voor deze rups. Dit wil zeggen dat de zijderupsvlinder haar eitjes enkel zal afzetten op een plant uit de moerbeifamilie, waarna de rups deze plant gebruikt als voeding.
Voor de productie van zijde worden de rupsen levend in hun cocon gekookt. Dit wordt niet aanvaard door dierenrechtenorganisaties en zij doen een oproep om geen zijde meer te kopen.
Er zijn afslankende moerbeitabletten op de markt waarvoor geen wetenschappelijk bewijs is en eerder schadelijke stoffen bevat. De werking is dus voor al psychologisch.