IJZERHARD
IJzerhard is de enige van nature in Nederland en België voorkomende vertegenwoordiger van de ijzerhardfamilie. Het verspreidingsgebied is oorspronkelijk Europa, het noorden en midden van Azië en het noorden van Afrika. Adventief heeft de plant zich over de hele wereld verspreid. In Nederland en België komt de soort voor in gebieden waar de bodem uit mergel bestaat en langs de grote rivieren, op spoorwegterreinen en andere plekken waar sprake is van een stikstofrijke, kalkrijke en stenige bodem. Ze staat bij voorkeur langs wegkanten, op of bij muren, heggen en ruigten op kalkhoudende, stikstofrijke, stenige grond.
IJzerhard heeft een dunne opgaande stengel en kan een hoogte van 100 cm bereiken waarbij de onderkant van de stengel zich verhout. Binnen de soort kan het behaarde blad verschillende vormen aannemen. Het blad is smal, tot een zestal centimeter lang. Bovenaan is het gezaagd, meer naar onder wordt het sterker ingesneden tot veervormig gedeeld.
De plant geurt niet en smaakt rauw en zonder bewerking onaangenaam bitter.
De bloeiaren beginnen in de bladoksels, de 3-5 mm zachtroze tot violet grote trompetvormige bloempjes. Ze zijn tweezijdig, symmetrisch met een boven en een onderlip. De bloeitijd is van juni tot in de herfst. De bloeiaren zijn tenger, klein, maar taai en buigzaam. De vrucht is een splitvrucht.
IJzerhard is een kruid dat naast bitterstoffen ook looistoffen bevat, het wordt gebruikt in de kruidengeneeskunde als kalmerend en depressiviteit bestrijdend middel.
Soorten
- Verbena hastata (blauwe Verbena), die ook medicinale kwaliteiten vindt zijn oorsprong en Noord-Amerika en is winterhard.
- Verbena bonariensis, die ook vaak in siertuinen te zien is, maar die niet volledig winterhard is (zaad overleeft de winter meestal wel). De bloemen van Verbena bonariensis verschijnen in de periode juli-september. De hoogte van Verbena bonariensis bedraagt 100-140 cm. Deze plant vindt zijn oorsprong in Zuid-Amerika.
Voedingswaarde
Energie <5 kcal /100g Nutri-Score A
Rijk aan antioxidanten zoals flavonoïden en polyfenolen.Bevat kleine hoeveelheden etherische oliën, waaronder verbenaalcohol en citral.
Voordelen / Nadelen
Aankoop / Bewaren
Aankoop
Verse ijzerhard kan worden gekocht bij sommige kruidenwinkels of biologische winkels.
Gedroogd ijzerhard, vaak bedoeld voor thee of tincturen, is beschikbaar bij kruidenwinkels en sommige natuurvoedingswinkels. Ijzerhard is in gedroogde vorm OOK als losse thee te verkrijgen. Niet verwarren met verbena thee.
Bewaren
Verse ijzerhard moet worden bewaard in de koelkast en binnen een week worden gebruikt. Gedroogd ijzerhard moet worden bewaard op een koele, droge plaats uit direct zonlicht.
Bevries de bladeren in ijsblokjes met water of olie om het aroma te behouden (tot 6 maanden).
Bereidingswijze
De plant is eetbaar en werd vroeger gegeten in combinatie met augurken of komkommers.
Thee: Infusies van gedroogde bloemen en bladeren staan bekend om hun ontspannende werking.
- Desserts: Gebruik citroenverbena in sorbets, custards of gebak.
- Sauzen: Combineer met vis- of kipgerechten voor een subtiel aroma.
- Salades: Fijngehakte verse bladeren geven een frisse toets.
Info
Ijzerhard is een mooie bijenplant, d.w.z. dat veel wilde bijen, hommels en vlinders er hun nectar en stuifmeel komen halen.
Ijzerhard niet gebruiken tijdens zwangerschap.
‘Verbena’ is een kruid dat wel voor wat naamsverwarring zorgt.
Met ‘Verbena’ (dat dan niet als botanische geslachtsnaam, maar als Nederlandse soortnaam wordt gebruikt) worden behalve IJzerhard ook nog een paar andere soorten Verbena, en het kruid Citroenverbena benoemd.
Chef’s advies
Aroma versterken: Laat citroenverbena enkele minuten trekken in warme melk of room voor een subtiele smaak.
Infusies: Combineer met munt of kamille voor een unieke thee.
Match met vis: IJzerhard past perfect bij delicate smaken zoals witvis.