GELE MORGENSTER
De gele morgenster is een oud groentegewas uit heel Europa tot de Oeral. Deze elegante bloem staat bekend om haar zongele kleur en een karakteristiek uiterlijk dat doet denken aan een zonnestraal. De gele morgenster komt voor langs wegen en in het weiland, op matig voedselrijke, grazige grond. In Nederland is de plant vrij algemeen, alleen in Drenthe is ze zeldzaam. De plant groeit voornamelijk in Europa en Azië, maar is ook genaturaliseerd in Noord-Amerika. Je vindt hem in graslanden, langs wegen en op braakliggende terreinen. De voorkeurshabitat omvat zonnige en goed doorlatende gronden.
De bladeren van de gele morgenster zijn grasachtig. Ze zijn onbehaard. Het bloemhoofdje van de gele morgenster sluit zich tegen de middag (daarom morgenster als benaming). De bloemsteel onder de hoofdjes is iets verdikt.
Hij kan een hoogte van 1m bereiken. De hoofdjes zijn alleenstaand en bloeien van mei tot juli. De enige bloemen die de plant draagt zijn gele lintbloemen. De bloemen openen zich vroeg in de ochtend en sluiten rond het middaguur, vandaar de naam.
Voordat ze gaat bloeien overwintert ze meestal een aantal jaren als rozetplant. Ze vormt daarbij een diepe penwortel. De planten bevatten wit melksap. Van het gedroogde melksap wordt in Armenie kauwgum gemaakt.
Als de bloemen zijn uitgebloeid vormen zich opvallend sierlijke ‘pluizenbollen’ (zaden met pluis), die overigens ook weer sluiten bij bewolkt en regenachtig weer.
Alle delen zijn eetbaar. In Frankrijk noemt men de gele morgenster: “weide-schorseneer”
Soorten
- Gele morgenster: De acht of meer omwindselblaadjes kunnen buiten de bloem uitsteken, of zijn ongeveer even lang als de lintbloemen. De helmknoppen zijn geel, bruinachtig of bijna zwart.
- Oosterse morgenster: De goudgele of lichtgele lintbloemen zijn ongeveer tweemaal zo lang als de binnenste omwindselbladen. De helmknoppen zijn geel met een paarsbruine streep.
- Paarse morgenster (Tragopogon porrifolius), ook wel haverwortel genoemd, met eetbare wortels.
- Tragopogon dubius, een grotere variant met lichtgele bloemen.
De wortels, die culinaire toepassingen hebben, kunnen het beste worden geoogst in de late herfst of winter, wanneer hun smaak het zoetst is.
Voedingswaarde
Hoewel de gele morgenster vooral bekend staat als sierplant, zijn de jonge bladeren en wortels eetbaar.
Glycemische Index (GI): 30 (laag) , Glycemic Load (GL): 3 per portie van 100 g (laag), Nutri-Score: A
Energie | Eiwit | Vetten | Koolhydraten | Vezels | |
100 g wortel | 41 kcal | 1.4g | 0.2g | 9g | 2.5g |
De wortels bevatten inuline, een prebiotische vezel die gunstig is voor de darmgezondheid en het bloedsuikergehalte stabiel houdt. Dankzij de lage GI en GL, en het hoge vezelgehalte is de gele morgenster zeer geschikt voor een koolhydraatarme of koolhydraatbewuste levensstijl. De inuline helpt de bloedsuikerspiegel te reguleren, wat het een gezonde keuze maakt voor diabetici en mensen die op hun koolhydraten willen letten.
Voordelen / Nadelen
Aankoop / Bewaren
Aankoop
De gele morgenster wordt zelden commercieel verkocht, maar je kunt de wortels en jonge bladeren oogsten in het wild. Zorg ervoor dat de groeilocatie vrij is van vervuiling en pesticiden.
Het beste kan men de penwortel voor de bloei oogsten. Het blad oogst je in de lente. Zorg ervoor dat je de plant correct identificeert.
Bezoek eventueel biologische markten of gespecialiseerde kruidenwinkels voor eetbare varianten.
Bewaren
Bewaar de wortels in de koelkast, gewikkeld in een vochtige doek, tot 2 weken. Vacuümverpakt blijven wortels tot 1 maand goed in de koelkast.
Blancheren voor het invriezen zijn ze tot 6 maanden houdbaar.
Bereidingswijze
De penwortels worden als wortelgroente gegeten, ze hebben een zoete smaak (inuline).
De jonge bladeren kunnen worden toegevoegd aan salades voor een lichte, knapperige textuur en een licht bittere smaak. Ze kunnen ook worden gekookt als groente.
De bloemknoppen hebben een milde smaak die lijkt op die van artisjokken. Ze kunnen worden gestoomd, gekookt of gebakken en gebruikt worden als een smaakvolle toevoeging aan gerechten.
De jonge scheuten kunnen worden gekookt en gegeten zoals jonge hopscheuten of asperges.
No waste
Gebruik het kookwater van de wortels als basis voor bouillons.
Info
Chef’s advies
- Combineer geroosterde wortels met een vleugje honing en tijm voor een karamelachtige smaak.
- Voeg de bladeren toe aan een groene smoothie voor een lichte, aardse smaak.
- Gebruik de bloemen om boter of olie een subtiele bloemige toets te geven.