Eenkoorn is een oergraan één van de vroegst gecultiveerde soorten maar wordt tegenwoordig nog zelden geteeld. De soort wordt gezien als voorloper van emmertarwe, spelt en gewone tarwe. De kafjes zijn net als bij de spelt vergroeid met de korrel. De vrucht is een graanvrucht. Eenkoorn werd al 7600 v.Chr. in Mesopotamië verbouwd. In Jordanië zijn in vuurresten sporen van eenkoorn gevonden die 14.400 jaar oud zijn. Resten van eenkoorn zijn bij de gletsjer-mummie Ötzi (Italië) gevonden. In Azië is de eenkoorn inheems in Afghanistan, Iran, Noord-Iraq, Libanon, de kuststrook van Syrië en Turkije, en in de Kaukasus Armenië, Azerbeidjan en Georgië. In Europa is de eenkoorn inheems in de Oekraïne (Krim), Albanië, Bulgarije, Griekenland, Montenegro en Servië.

Vanwege de groeiende interesse in oudere, minder bewerkte granen, is de vraag naar eenkoorn de laatste jaren toegenomen. Dit heeft geleid tot een hernieuwde belangstelling voor deze oude graansoort en een groeiend aantal boeren dat het verbouwt.

Eenkoorn stelt geen hoge eisen aan de grond en is resistent tegen vele schimmelziekten zoals moederkoorn, Fusarium en wortelschimmels.

In Zwitserland en andere gebieden wordt de soort weer op zeer bescheiden schaal geteeld voor de korrel. Zo wordt het Italiaanse Brescia Pane di Monococco gebakken van eenkoornmeel. In Spanje wordt het onrijpe gewas als veevoer toegepast.

De eenkoorn heeft lange halmen, met tweerijïge aren en lange kafnaalden. Een aar is het graandragende puntdeel van de stengel, een kafnaald. De kafjes zijn taai en zijn net als bij de spelt vergroeid met de korrel. Wanneer de zaden rijp zijn, vallen ze af. De korrel is iets platter en puntiger aan beide kanten dan bij tarwe. Eenkoorn gelijkt zeer sterk op de spelt-plant maar is opvallend kleiner. De opbrengst van een hectare eenkoorn ligt echter veel lager dan van een hectare tarwe.

Eenkoorn is een bedekte graansoort (omsloten door een vast omhulsel). De graankorrel is hierdoor beschermd tegen schadelijke omgevingsomstandigheden en verontreinigingen. Eenkoorn wordt in maart en april gezaaid, en in augustus en september geoogst.

Er is morfologisch geen verschil tussen de wilde en gecultiveerde eenkoorn. De zaden van de gecultiveerde eenkoorn zijn iets groter dan die van de wilde eenkoorn. Het verschil is dat de rijpe zaden van de gecultiveerde eenkoorn niet afvallen. De verwerking verloopt iets moeilijker omdat elke afzonderlijke korrel eerst in de pelmolen van het kaf moet worden gescheiden een uiterst gespecialiseerd molenwerk.

Eenkoorn bevat veruit het hoogste gehalte aan carotenoïden en tocolen – een voorstadium van vitamine E. Eenkoorn bevat ook belangrijke vitaminen en mineralen, zoals vitamine B6, ijzer, magnesium, fosfor, en zink.  Eenkoorn is van nature laag in gluten, waardoor het gemakkelijker verteerbaar kan zijn voor sommige mensen.

Glycemische index 45-62  GL 15-20    Nutri-Score A

Hoewel eenkoorn koolhydraten bevat, zijn de vezelgehaltes en de lage glycemische index voordelig voor een stabiele bloedsuikerspiegel. Voor mensen die koolhydraatbewust eten en gezonde granen willen integreren, biedt eenkoorn een voedingsrijke optie. De combinatie van eiwitten, vezels en micronutriënten zorgt voor een verzadigd gevoel, terwijl de matige glycemische lading het geschikt maakt voor wie koolhydraatarm eet maar af en toe een voedzaam graan wil toevoegen.

Aankoop

Eenkoornproducten zijn verkrijgbaar in biologische winkels, natuurvoedingswinkels en speciaalzaken

De meeste eenkoorn is afkomstig uit de biologische landbouw en is dus duurzaam. Het wordt vooral als hele korrel verkocht, maar soms ook als meel.

Eenkoornmeel is duur (productieproces). Koop eenkoorn dat recentelijk is gemalen of verpakt, omdat dit de smaak en voedingswaarde ten goede komt.

Kies voor biologische eenkoorn uit Europa, vooral Italië of Duitsland, waar strenge regels gelden voor de teelt.

Bewaren

Bewaar eenkoorn in een luchtdichte container op een koele, droge plaats om bederf te voorkomen. Zo blijft het minstens 6 maanden goed.

In een vacuümverpakking blijft eenkoorn nog langer houdbaar, tot wel een jaar zonder verlies van smaak.

Voor langdurige opslag kun je eenkoorn tot 2 jaar in de vriezer bewaren, maar laat het eerst langzaam op kamertemperatuur komen voordat je het verwerkt.

Eenkoorn is wat lichter verteerbaar dan spelt, je kunt het zelf malen en gebruiken voor maken van brood, pasta, koek & gebak.

Eenkoorn heeft een unieke bloemachtige zemelen smaak, afgewisseld met tonen van hazelnoot en cashewnoot. Verder heeft het een licht zoete, bittere en getoaste smaak.

Of je kookt de korrels na een uurtje weken in koud water, in 25-35 minuten gaar (afhankelijk van de door jou gewenste “bite” – wat korter of wat langer). De gare korrels zijn een perfecte basis voor salades, als vervanger van rijst of pasta of je gebruikt ze door of in plaats van muesli.

Bij het bakken dient erop gelet te worden dat de bakeigenschappen van oergranen lang niet zo goed zijn als die van modern tarwe, aangezien ze verhoudingsgewijs zwakke gluteneigenschappen hebben. Het zwakke gluten leidt tot een extreem slechte deegstabiliteit zodat het brood niet los in de oven kan worden geschoven maar enkel in een bakvorm kan worden gebakken. Bovendien houdt eenkoorndeeg niet veel gas vast waardoor het bakvolume zeer beperkt is. Eenkoorn heeft een aangename nootachtige smaak en een lichtgele kleur door de aanwezige carotenoiden.

Geweekt in koud water (een uurtje is genoeg), zijn ze basis voor een verrassende risotto.

Gezien zijn lage behoefte aan nutriënten is eenkoorn ook geschikt voor teelt op intensief bewerkte, droge grond en is het dus ook een geliefde graansoort van de ecologische landbouw.

Het wordt ook gebruikt als ingrediënt in bieren en andere alcoholische dranken.