DEN
De den of dennenboom is een altijd groenblijvende naaldboom die algemeen voorkomt op vooral het noordelijke halfrond. Veel soorten binnen het geslacht Pinus worden gekenmerkt door naalden die op korte loten staan in bundels van twee tot vijf of meer. De naalden zijn stekelig, kunnen van enkele centimeters tot ca. 25 centimeter lang worden. Enkele soorten zijn struiken, maar de meeste soorten zijn bomen en vrij groot. De kruin van de den kan verschillende vormen aannemen en kan je eventueel bijsturen door regelmatig te snoeien.
De bast heeft bijzondere kleurschakelringen is gegroefd of verdeeld in platen tot dun en schilferig of dun en glad.
De den is leverancier van verschillende grondstoffen en is eetbaar. Van oudsher levert hij terpentijnolie. De boom levert hout en dennenappels.
Pijnboomsoorten komen voornamelijk voor op het noordelijk halfrond. De belangrijkste distributiegebieden zijn koele, vochtige klimaatgebieden. Ze worden nu over de hele wereld gekweekt in geschikte klimaatzones.
Dennentopjes zijn de jonge, frisgroene uitlopers van de takken, die van maart tot mei aan de boom te zien zijn. De dennentopjes zijn voor verschillende producten te gebruiken.
De vruchtkegel van de verschillende dennensoorten wordt dennenappel genoemd, ook wel “pijnappel” of “mastappel”, “mastetoppe”. Een kegelvrucht heeft hygroscopische schubben: bij vochtig weer sluiten de schubben en bij droog weer openen ze. De zaden liggen open tussen de schubben in plaats van in een gesloten vrucht.
Pinus sylvestris
De grove den wordt ook wel pijnboom genoemd van de overbekende pitten die in de dennenappels zitten. De grove den kan 25 tot 35 m hoog worden en heeft een penwortel, waarmee ook uit grotere dieptewater opgenomen kan worden. Jonge bomen hebben een kegelvormige kroon. Oudere bomen hebben een meer schermvormige kroon en een lange stam. De onderste takken zijn afgestorven en zitten deels nog aan de stam vast. De jonge bast aan de top van de boom is glad en grijsgeel van kleur. Op oudere leeftijd wordt er een ruwe plaatvormige schors gevormd. De plaatjes van de schors zijn vrij klein. De jonge kegels zijn groen en kleuren later donkergrijsbruin. De kegels kunnen tot 8 cm lang worden en zitten twee aan twee of in groepjes aan kromme steeltjes.
Pinus pinea
De parasolden heeft een paraplu- of parasolvormige kroon met grote, uitgespreide takken die bevestigd zijn aan een korte stam. Het is een opvallende verschijning in het genoemde gebied. De kleur van de boomschors varieert van roodbruin tot oranje. De schors heeft diepe groeven en schubben. De twijgen zijn bleek grijsachtig groen en zijn gekromd. De kegelvrucht is glimmend bruin, bolvormig met een afgeplatte voet. De schubben zijn afgerond aan de uiteinden en ze hebben een duidelijke centraal gelegen knobbel. De zaden van de kegel zijn eetbaar en algemeen bekend onder de naam pijnboompit (zie aldaar).
Voedingswaarde
Dennennaalden zijn een bron van vitamine C Nutri-Score B
100g | Energie | Eiwit | Vet | Koolhydraten | Vezels |
Dennenpitten geroosterd | 673 kcal | 13.69g | 68.37g | 13.08g | 3.7g |
Pijnboompitten, een van de belangrijkste eetbare producten van de den, passen uitstekend in een koolhydraatbewuste voeding. Ze zijn rijk aan gezonde vetten en eiwitten en bevatten weinig koolhydraten. Hierdoor hebben ze een minimale invloed op de bloedsuikerspiegel.
Ook de dennennaalden die voor thee worden gebruikt, bevatten geen koolhydraten en kunnen veilig worden opgenomen in een koolhydraatarm dieet. Hars bevat wel suikers, maar wordt meestal in zeer kleine hoeveelheden gebruikt.
Voordelen / Nadelen
Aankoop / Bewaren
Aankoop
Pijnboompitten zijn verkrijgbaar bij de meeste supermarkten, natuurvoedingswinkels en delicatessenwinkels. Let bij het kopen op de oorsprong: de beste pijnboompitten komen meestal uit het Middellandse Zeegebied, met name uit Italië en Spanje.
Dennenappels zijn het best te verzamelen van september tot november.
Dennentopjes van maart tot mei. Naalden het ganse jaar.
Bewaren
Bewaar pijnboompitten in een luchtdichte verpakking op een koele, donkere plek. Ze kunnen 1-2 maanden worden bewaard bij kamertemperatuur. Voor langere houdbaarheid kun je ze in de koelkast bewaren (tot 6 maanden) of invriezen (tot een jaar).
Verse dennennaalden kunnen in een afgesloten zak in de koelkast worden bewaard, maar ze zijn ook geschikt om te drogen en later te gebruiken in thees of kruidenmengsels.
Dennenhars kan worden verzameld en gedroogd voor latere medicinale of culinaire toepassingen.
Bereidingswijze
De smaak van de plant is aromatisch en doet denken aan een wandeling in een dennenbos.
Van de dennennaalden is een smakelijke en gezonde thee te zetten. Zeef de naalden uit de thee, want die kunnen vervaarlijk in je keel prikken. Je kan ze ook drogen en fijn vermalen om er vleesgerechten mee te kruiden.
Van de dennentopjes kan je dennentopjes azijn, – gelei, siroop, mosterd maken. Koken in water en het afkooksel indikken tot stroop met suiker of gelei met fruit.
De binnenbast of cambium van de den is eetbaar en is ook rijk aan vitamine C. Vooral de binnenbast (cambium) van de blootliggende wortels of van de onderkant van de boom, zijn geschikt om rauw te eten. Het smaakt wat zoutig. Het is rauw te eten of je kunt flinterdunne repen snijden en koken als pasta, roosteren of bakken.
Jonge dennenappels kun je koken en de zaden die uit de dennenappels vallen als ze iets drogen en open gaan staan zijn rauw te smikkelen.
Van dennenappels kan je eveneens een likeur maken.
Dennenpitten: In de dennenappel zitten zaden, pitjes, die te eten zijn. Om ze te oogsten verzamel je dichte dennenappels, die je laat drogen op een lichte schone doek of in een papieren zak. Het is handig om handschoenen mee te nemen als je het bos in gaat, want de dichte dennenappels kunnen nogal kleven van de hars. Schud dagelijks de dennenappels in de zak; als ze opengaan laten ze hun zaden vallen. De zaden kunnen ook licht geroosterd worden voordat je ze toevoegt aan gerechten voor een diepere, nootachtige smaak..
Info
Dennennaalden kunnen gebruikt worden in bad en geven een heerlijk ontspannende dennengeur aan de badkamer. Overgiet in een pan een bundeltje dennennaalden met kokend water en laat het 20 minuten trekken.
Door het gebruik van pesticiden e.a. kunnen dennennaalden giftig zijn indien niet afkomstig uit een ecologisch schoon gebied. De taxus is giftig.
De benaming “Den” wordt ook vaak gebruikt voor de spar. Kerstbomen zijn meestal sparren.
De den is van een spar en de zilverspar te onderscheiden:
- De den heeft korte loten met naalden die bij elkaar staand, de spar heeft lange noten waarop de naalden verspreid staan.
- De den heeft ronde naalden en de spar platte, driehoekige of vierhoekige.
- De naalden bij de den staan bij elkaar en bij de spar afzonderlijk.
- De naalden van de den staan meestal twee aan twee. De grijsgroene naalden zijn gedraaid en kunnen tot 8 cm lang worden.
Chef’s advies
Gebruik alleen het cambium van afgevallen boomdelen want verwondingen van bast of schors van de levende boom kan hem ernstig beschadigen!
Alle andere Europese dennensoorten kunnen op dezelfde manier verwerkt worden.