Caponata is een typisch gerecht uit de Siciliaanse keuken, met invloeden uit de Arabische, Spaanse en Griekse culinaire tradities. De basis bestaat uit gebakken of gestoofde groenten, vaak aubergine en tomaat, maar varianten met paprika, artisjokken of zelfs vis zijn ook bekend. Het gerecht is geliefd om zijn zoetzure karakter, dat bereikt wordt door het gebruik van azijn en een zoetmaker zoals suiker of honing.

Het recept verschilt per regio op het eiland en soms worden vis of andere zeevruchten toegevoegd. Een Napolitaanse variant, die echter als stoofpot wordt bereid, heet Ciambotta.  Het oude recept dateert uit de 18e eeuw en in die tijd werd het in de landen rond de Middellandse Zee als éénpansgerecht geserveerd. Sommige recepten voor caponata bevatten geroosterde pijnboompitten en amandelen, terwijl de bitterzoete smaak van de caponata rond Agrigento vaak verzacht wordt met honing. Het gerecht wordt traditioneel koud of op kamertemperatuur geserveerd en kan zowel een bijgerecht als hoofdgerecht zijn, afhankelijk van de samenstelling.

De herkomst van de naam Caponata is niet duidelijk, maar mogelijk is de naam afgeleid van het Catalaanse woord Caupone (Zeemanscafe) of van het Genuese gerecht caponata.

Tegenwoordig wordt caponata eerder beschouwd als een hapje vooraf waarna vis- of vleesschotels volgen.

Caponata heeft een lange geschiedenis in Sicilië en was oorspronkelijk een armengerecht, gemaakt van lokale groenten die in overvloed beschikbaar waren. Tegenwoordig is het een symbool van de Siciliaanse keuken en een culinaire favoriet bij fijnproevers wereldwijd.

Soorten

1. Traditionele caponata: Gemaakt met aubergine, tomaten, uien, olijven, kappertjes, en bleekselderij in een zoetzure saus.
2. Caponata met vis: Sommige varianten voegen gezouten vis zoals ansjovis of tonijn toe, wat een extra umami-dimensie geeft.
3. Artisjok-caponata: In het voorjaar, wanneer artisjokken in het seizoen zijn, worden ze vaak gebruikt als vervanging of aanvulling op de aubergine.
4. Wintercaponata: In de koudere maanden wordt er vaak pompoen of zoete aardappel toegevoegd voor een meer verwarmende versie van het gerecht.

Hoewel caponata vooral met Sicilië wordt geassocieerd, is het gerecht inmiddels in heel Italië en daarbuiten bekend. Het werd oorspronkelijk geserveerd als een eenvoudig boerenmaal, vaak vergezeld van brood, maar het is nu ook populair als luxe voorgerecht of bijgerecht in high-end restaurants.

De beste tijd om caponata te bereiden is in de zomer en vroege herfst, wanneer de aubergines, tomaten, en paprika’s op hun hoogtepunt zijn in smaak en textuur. De zomermaanden zorgen voor rijpe, sappige groenten die de basis vormen voor een rijke caponata.

Voedingswaarde kan verschillen naargelang de bereide versie. Caponata is rijk aan vitamine C, vitamine K, kalium, en antioxidanten zoals polyfenolen (uit aubergine en tomaat).

Glycemische index 15-30  Nutri-score: A of B, afhankelijk van de hoeveelheid olie en suiker.

Caponata past goed in een koolhydraatbewust dieet, vooral omdat het grotendeels uit groenten bestaat die van nature laag in koolhydraten zijn. De suiker die in de traditionele zoetzure saus wordt gebruikt, kan vervangen worden door een natuurlijke zoetstof zoals ellphi, of simpelweg verminderd worden.

In de koelkast kan caponata maximaal 3-4 dagen worden bewaard in een luchtdichte container. De smaken ontwikkelen zich zelfs beter na een dag in de koelkast.

Door caponata vacuüm te verpakken, kan het tot 10 dagen vers blijven in de koelkast. Dit helpt ook om de smaken te intensiveren.

Caponata kan tot 2-3 maanden worden ingevroren. Om de textuur te behouden, is het aan te raden om de stoofpot langzaam te laten ontdooien en op laag vuur op te warmen.

Caponata-recepten zijn helemaal niet ingewikkeld maar er is tijd voor nodig om alle groenten keurig te bereiden.

Ga nooit overhaast tewerk als je dit gerecht wil maken: het geduld en de liefde waarmee een goede caponata bereid wordt proef je en precies dat geduld en die liefde maken het tot een onvergetelijke ervaring. Caponata is een zoetzure salsa die heerlijk is in combinatie met een homp grof brood, brushetta, witte vis of karbonade.

Caponata smaakt beter als het een dag van tevoren wordt gemaakt, zodat de smaken goed kunnen intrekken.

Omdat olijfolie een van de belangrijkste smaakcomponenten is, is het de moeite waard om te investeren in een hoogwaardige, extra vierge olijfolie.