BONENKRUID

Bonenkruid komt oorspronkelijk waarschijnlijk uit het oostelijke deel van het Middellandse zeegebied, van Italië en de Balkan tot Centraal Azië en de Himalaya en Noord-Afrika. Het werd ten tijde van de Romeinen vooral door de volgelingen van Bacchus gebruikt. Ze droegen het in de vorm van kransen in hun haar en snoepten er geregeld van om hun potentie te verhogen. In de middeleeuwen was bonenkruid in veel kloostertuinen verboden terrein, om de monniken niet onnodig in verleiding brengen…want bonenkruid was een van de oudste potentie-verhogende middelen.

Bonenkruid is een alledaagse plant rondom de Zwarte Zee en het gebied rond de Middellandse Zee. Inheems in Europa, genaturaliseerd in Noord-Amerika. Op grote schaal gecultiveerd in Spanje, Frankrijk, voormalig Joegoslavië en de USA voor de olie.

Het groeit vrij wild en heeft houterige, zich vertakkende stengels. Ze worden 30 tot 50 cm hoog. De plant bezit talrijke, groene, glanzende, lijn-lancetvormige blaadjes, beiderzijds spits toelopend, die aan de gave randen met fijne haartjes zijn bezet.

Ze staan tegenover elkaar en zijn aan beide zijden eveneens met grote klierschubben bedekt. In de nazomer verkleurt het blad tot dieppaars.

De kleine, duidelijk gesteelde bloemen staan van juli tot oktober met drie tot zeven in schijnkransen in de bladoksels. De bloemkleur gaat van paarsrood, lichtrood tot witachtig met donkerrode stippen. De bloemkelk is grijs.

Soorten

Er zijn meer dan 50 verschillende soorten bonenkruid waarvan zomerbonenkruid en winterbonenkruid in het noordelijke halfrond de belangrijkste zijn.

  • Het eenjarig bonenkruid (Satureja hortensis L.), ook zomerbonenkruid genoemd: fijne soort met lange smalle blaadjes), bereikt een hoogte van +/- 35 cm. De blaadjes hebben een naar peper neigende smaak en geuren aromatisch.
  • Het bergbonenkruid (Satureja montana L) of winterbonenkruid: variant met een iets sterker aroma en donkerder bronsgroeneblad. Het kan vijf jaar groeien en bereikt een hoogte van 50 cm.
    • Het wat kleinere citroen-bergbonenkruid (Satureja montana var citriodora), is minder aromatisch, zelfs minder dan gewoon bonenkruid. De blaadjes hebben een zacht citrusaroma, wat ze geschikt maakt om een infuus (thee) van te trekken.

De smaak is verwant aan die van oregano en tijm – beide kruiden bevatten thymol en carvacrol. De hele plant is aromatisch en de geur doet denken aan een mengeling van lavendel en appels, met een lichte munt-smaak.

De plant heeft een hoog gehalte aan etherische oliën (thymol en carvacrol), deze wordt met waterdamp gedestilleerd uit het gehele gedroogde kruid, is kleurloos tot lichtgeel en heeft een zeer aromatische geur. Wordt veel gebruikt in de levensmiddelenindustrie, vooral in vleesproducten en in conserven.

De in Noord- Amerika (California) inheemse vorm (Satureja Douglasii) wordt ook yerba buena of Indiaanse munt genoemd en heeft een muntsmaak.

Zomerbonenkruid wordt meestal in het voorjaar gezaaid en kan van juni tot september worden geoogst. Winterbonenkruid is het hele jaar door beschikbaar, aangezien het een winterharde plant is die goed bestand is tegen kou en zelfs lichte vorst kan verdragen.

Voedingswaarde

Bonenkruid is een prima vervanger voor zout en peper. Het zit boordevol vitamine A in de vorm van provitamine A (β-caroteen), en vitamine C. Het  is rijk aan ijzer, calcium en vezels.

Nutri-Score A

100g Energie Eiwit Vetten Koolhydraten Vezels
Gedroogd 265kcal 6.73g 5.91g 68.7g 45.7g
Vers 54 kcal 1.1g 1g 8.8g

Bonenkruid past perfect in een koolhydraatbewuste voeding vanwege de zeer lage glycemische index en glycemische last. Het bevat nauwelijks verteerbare koolhydraten en is rijk aan voedingsvezels, die helpen bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel.

Voordelen / Nadelen

Bonenkruid kan bij uitwendig gebruik soms aanleiding geven tot huiduitslag.

Hou je niet van de sterke geur van groene kolen of spruitjes, kook dan gerust een blaadje bonenkruid mee, en weg is de geur! Het bestrijdt ook de beruchte bijwerking van peulvruchten, nl. de vorming van darmgassen (winderigheid).

Bloeiende takjes bonenkruid kunnen in de kleren- en linnenkast worden gelegd om motten en zilvervisjes te weren.

Aankoop / Bewaren

Beide soorten bloeien van juni tot september en zijn geliefkoosde snoepjes voor bijen.

Aankoop

Heel het jaar vers en gedroogd aan te kopen. Vers is te verkrijgen in het seizoen van juni tot september, vaak op boerenmarkten, in biologische winkels of in goed gesorteerde supermarkten. Vers bonenkruid blijft het langst goed in de groentelade van je koelkast. Vers bonenkruid koop je ook als potplant in een tuincentrum.

Gedroogd bonenkruid is het hele jaar door verkrijgbaar en is ook online breed beschikbaar.

Je kunt hele gedroogde takjes kopen, maar ook gedroogd in fijngemalen poedervorm. De smaak van fijngemalen gedroogd bonenkruid is wat sterker.

Kies voor bonenkruid met heldergroene, stevige blaadjes zonder verkleuring of tekenen van uitdroging. Gedroogd bonenkruid moet een sterke geur hebben en mag niet muf of smaakloos zijn.

Bewaren

Bewaar verse takjes bonenkruid zoals andere kruiden aan de steel, gewikkeld in een vochtige doek, verpakt in plastic. Zo houd je de kruiden zeker een week goed. Controleer steeds op rotte blaadjes en steeltjes.

Vacuümverpakt kan vers bonenkruid zijn versheid verlengen tot twee weken in de koelkast.

Bonenkruid kan men drogen, wat de smaak weinig of niet beïnvloedt. Het beste tijdstip voor deze behandeling situeert zich juist voor of tijdens de bloeiperiode (krachtigst). Pluk zodra de stengels en blaadjes groot genoeg zijn. Het aroma van het kruid is dan het sterkst en drogen zal de smaak verder weinig beïnvloeden. Bewaar gedroogd bonenkruid in een goed afgesloten potje op een donkere en droge plaats.

Invriezen

Vers bonenkruid kan worden ingevroren, zowel heel als gehakt, en blijft dan tot 6 maanden goed.

Was de kruiden, hak ze fijn en dep ze droog. Doe ze in een ijsblokjesbak. Doe er water of (olijf)olie over en laat ze invriezen.

Bereidingswijze

Het kruid is vers en gedroogd aromatisch en kan veelzijdig gebruikt worden in de keuken, alsook als thee. Het is een heerlijke smaakmaker, een paar takjes door de rauwkost, stoofschotels of soep zijn al voldoende. (1 eetlepel = 1.5 gram)

Bonenkruid mag je in alle gerechten meekoken. In tegenstelling tot de meeste andere kruiden, brengt het koken de smaak en de geur ten volle naar boven. De smaak van bonenkruid is licht bitter, pittig met een peperachtige ondertoon waardoor het goed past bij hartige gerechten. Vanwege de pepersmaak wordt bonenkruid ook wel eens ‘peperkruid’ of ‘ezelspeper’ genoemd en kan het worden gebruikt ter vervanging van peper. Deze pepersmaak verdwijnt evenwel bij het koken als sneeuw voor de zon.

Tegenwoordig wordt het vrijwel alleen gebruikt in combinatie met tuinbonen, andere bonen en erwten. Het wordt als toekruid gebruikt om rauwkostschotels, azijn, peulvruchten en soepen op smaak te brengen.

Het is ook geschikt voor vleesgerechten (stoofschotels, worsten en hartige gerechten), in combinatie met groenten en in marinades en sauzen.

Gebruik gedroogd bonenkruid wel met mate, gedroogd is het kruid veel sterker dan vers.Citroen-bergbonenkruid, heeft een zachte citrussmaak.

Combineer bonenkruid met andere kruiden zoals tijm, rozemarijn, en oregano voor een complexe smaak.

De blaadjes kunnen worden geplukt totdat de plant gaat bloeien.

No waste

Maak kruidenboter met overgebleven bonenkruid en bewaar deze in de vriezer voor later gebruik.

Info

Bonenkruid kan goed in een pot gekweekt worden. Pluk steeds de toppen om zo lang mogelijk verzekerd te zijn van vers blad.

Beide planten (zomer- en winterbonenkruid) kunnen binnengehouden worden als ze veel zon krijgen (zo’n 5 uur per dag direct). In de winter niet te veel van plukken, want de plant zal zich slechts langzaam herstellen. De plant heeft weinig water nodig.

Chef’s advies

Galerij

Deel dit recept, kies uw platform!