Boekweit is afkomstig uit Centraal- of Oost-Azië (Mantsjoerije, Mongolië of Tibet) en werd aan het eind van de middeleeuwen via de zijderoute door de mongolen naar Oost-Europa gebracht en later van daaruit naar Midden- en West-Europa. Tegenwoordig wordt het wereldwijd verbouwd, met name in Rusland, China, Kazachstan, en delen van Europa zoals Frankrijk en Nederland. Boekweit groeit goed in gematigde klimaten en op arme, zure grond waar andere gewassen moeite mee hebben.

Het is een éénjarige plant met een holle recht opgaande, zich meermalen vertakkende, rode stengel. Boekweit is uitsluitend een zomergewas. Het is zeer gevoelig voor nachtvorst en heeft een korte groeiperiode van drie maanden. Op arme gronden bereikt boekweit een hoogte van 50 cm.

De bloei begint soms al na zes weken, en gaat dan vijfentwintig tot dertig dagen door.

Voordat de bloei ten einde is zijn er al rijpe vruchten. Het eetbare zaad zit aan dunne steeltjes die in rijpe toestand makkelijk loslaten. Het heeft een meel- en eiwitrijke inhoud. Bij het bewaren moet het zaad droog zijn want het schimmelt gemakkelijk.

Eén kilo zaad bevat ± 45.000 zaden.

Soorten

• Gewone Boekweit (Fagopyrum esculentum): Dit is de meest voorkomende soort, bekend om zijn lichtbruine zaadjes.
• Tatarka of Bitterboekweit (Fagopyrum tataricum): Deze variant heeft een sterkere, bittere smaak en wordt minder vaak gekweekt dan de gewone boekweit.

Boekweit is een gewas van de arme gronden, de zandgronden en de dalgronden van hoogveen. Op vruchtbare grond is de groei te weelderig en wordt het wel een meter hoog. Het wordt enkel in de zomer geoogst. Het oogsten gebeurt afhankelijk van de zomerse omstandigheden vanaf juli tot september. Door de onregelmatige rijping kan niet gewacht worden tot alle zaden rijp zijn. Het oogsten gebeurt vroeg in de ochtend zodat de dauw de zaden bij elkaar houdt. Tijdens het rijpen vallen deze op de grond.

Door deze wisselvallige en eerder lage opbrengst per hectare komt boekweit ook minder voor. Na het maaien moet de plant worden gedroogd, het moet worden gedorst en dan moet het zaad worden gedroogd.

De vorm van het boekweitzaad komt sterk overeen met die van beukennootjes, maar in het klein, ong.  4-9 mm lang met een driehoekige vorm en donkere vruchtwand. Het binnenste is een massa zetmeelrijk endosperm rond een kiem omgeven door een zaadvlies.  Het zaad kan tot meel worden gemalen.

Boekweit wordt meestal gezaaid in de late lente en geoogst in de vroege herfst. De exacte timing kan variëren afhankelijk van de klimaatomstandigheden van de regio waar het wordt verbouwd.

Het is voedzaam en licht verteerbaar. De zaden, het meel en alle afgeleide producten van boekweit bevatten geen gluten. Boekweitmeel en boekweitgrutten bevatten 80% zetmeel (koolhydraten) en 14% eiwit.

Boekweitmeel bevat veel magnesium, kalium en fosfor. Boekweit bevat alle acht essentiële aminozuren, wat vrij zeldzaam is. Het is een goede bron van B-vitamines, vooral niacine (B3), riboflavine (B2) en thiamine (B1). Ze bevatten ongeveer 2x meer olie dan de overige granen alsook rutine en quercetine, een stof dat gunstig is voor bloedsomloop en vorming van bloedklonters tegengaat.

De glycemische index = 51 + 10, gekookt = 61,  Glycemic load = 13

Boekweit brood = 67, Glycemic load  10      Boekweit noedels = 59    Glycemic load = 24  Nutri-Score A

Boekweit past goed in een koolhydraatbewuste voeding vanwege de lage glycemische index en het hoge vezelgehalte, wat helpt bij het reguleren van de bloedsuikerspiegel. Het is een voedzaam alternatief voor traditionele granen en past goed in een gebalanceerd dieet.

Voordeel

Boekweitmeel is een goed bijengewas, bijen voeden zich er graag mee. Het levert een aromatische en zeer donkergekleurde honing.

Glutenvrij en geschikt voor glutenallergie of coeliakie.

Boekweitzaden spruiten snel. Je kunt je eigen kiemgroente maken met boekweit.

Nadeel

Het meel is minder lang houdbaar dan veel andere melen (omdat het meer vet bevat dan veel andere meelsoorten).

De groene delen van boekweit bevatten veel fluorescerende pigmenten met het giftige fagopyrine. Het consumeren van grotere hoeveelheden daarvan kan fotodermatitis veroorzaken. In boekweit-meel en grutten komt echter maar heel weinig fagopyrine voor en dit zal meestal geen problemen veroorzaken.

Aankoop

In Europa is Polen een belangrijk productieland voor boekweit.

Boekweitproducten zijn goed verkrijgbaar in veel supermarkten, biologische winkels. Boekweitzaad kan lichtgekleurd (gedroogd) of bruin (gedroogd en geroosterd) zijn. Het beste seizoen om boekweit te kopen is tijdens of kort na de oogstperiode in de herfst, hoewel het hele jaar door beschikbaar is.

Boekweit zit vaak vermengd in ontbijtgranen en brood.

Boekweit is terug te vinden in verschillende producten:

• Boekweitgrutten (= gebroken boekweitkorrels, hele korrels zonder vruchtwand)
• Boekweitmeel (= gemalen boekweitgrutten)
• Boekweitvlokken (= geplette boekweitgrutten)
  • Voorgekookt (= bindmiddel)
• Geroosterde Boekweitkorrels (Kasha afkomst uit de Oost-Europese landen, Rusland))
• Boekweitnoedels (Japanse Sobanoedels)

Er is biologische boekweit verkrijgbaar onder het EU biologisch-keurmerk.

Nevenproducten

Boekweitbier, boekweithoning, het wordt ook verwerkt in vele glutenvrije producten.

Bewaren

Boekweit is meer beperkt te bewaren dan de overige granen door de grotere hoeveelheid olie dat het bevat.

Boekweit blijft langer houdbaar (6 maanden) wanneer je het koel, donker en droog bewaart. Vacuüm of in diepvries verpakt boekweit is tot 1 jaar te bewaren.

Reken 50 gr per persoon. Gare boekweit ruikt meestal naar noten, rook. Spoel de boekweit in een zeef onder de kraan voor gebruik.

Voeg per 50 gr boekweit 10cl water toe (1 deel boekweit /2delen water) en laat 15 minuten zachtjes koken met het deksel op de pan. Niet roeren!! Boekweit neemt tijdens het koken 2 tot 2-1/2 keer in volume toe. Controleer na ongeveer 5 minuten koken of er nog voldoende vocht in de pan zit, boekweit kan razendsnel vocht opnemen. Voeg zo nodig extra toe (giet te veel later desnoods af als de boekweit gaar is en laat de boekweit even op een lage hittebron ‘droog’ koken). Bereid boekweit ruikt naar noten, rook, groen.

Boekweitgries (gepeld boekweit) – ook wel gebroken boekweit of boekweit-grutten genoemd – is vooral geschikt om een pap of pudding klaar te maken. Na zeven à tien minuten koken in water zijn ze zacht en romig.

Boekweitmeel wordt verwerkt in pannenkoeken (galettes), noedels (de Sobanoedels in Japan) en granola. (Boekweitmeel bevat een zeer klein deel slijm dat vocht absorbeert en een bijkomende kleverigheid geven kan bv. gunstig voor het maken van noedels). Door het gebrek aan gluten is boekweitmeel niet zo geschikt als gistdeeg (brooddeeg…). Omdat het meel geen gluten bevat is het alleen in combinatie met een andere glutenrijke meel- of bloemsoort te gebruiken voor gistdeeg!

Boekweitzaad gedroogd en al dan niet geroosterd – Het zaad heeft een ietwat nootachtige smaak, kan gekookt worden in water, vruchtensap of bouillon. De harde, onverteerbare omhulsels van de zaadjes worden voor consumptie altijd verwijderd.

Kasha is een in olie geroosterde boekweit – de kasha kan van hele boekweitzaden gemaakt zijn of – grof/ middel/ fijn – gebroken zijn en heeft een vrij sterke ‘eigen’ smaak.

Hele kasha kan zo uit de zak – als een soort nootjes – gegeten worden.

Gekiemde boekweit (sprouted buckwheat) een kiemgroente gegroeid uit zaad dat in contact is gekomen met warmte, water en licht. Gekiemde boekweit is heerlijk krokant en kan worden gebruikt ter verrijking van salade, ontbijt(muesli) en tussendoortje.

Boekweit is giftig voor koeien.

Boekweit is goed te herkennen aan de zachte roze kleur van de velden doordat het aan doorzichtig rode stengels groeit.

Kasha – in Rusland, waar de naam kasha vandaan komt – is kasha een verzamelnaam voor een bepaald type gerechten. Er is zelfs een spreekwoord dat zegt: “Het is onmogelijk om een Rus te voeden zonder kasha.”

Boekweit poffen en gebruiken om allerhande gerechten op te fleuren.

Rooster boekweit licht voor gebruik om de nootachtige smaak te versterken.

Boekweit combineert goed met groenten, vlees en sauzen.

Voeg gekookte boekweit toe aan soepen en stoofschotels voor extra textuur en voedingswaarde.

Boekweitzaden spruiten snel. Je kunt je eigen kiemgroente maken met boekweit:

• De eerste 8-12 uur zet je ze in water zodat je opzwellen en het kiemen geactiveerd wordt.
• Afgieten en vanaf nu houden we ze vochtig maar niet onder water, want dat zou rotting veroorzaken
• Na 3-6 dagen zijn ze groot genoeg.
• Spoel ze af voor gebruik en verwijder eventuele vliesjes. Afdrogen met keukenpapier. Je kunt ze tot 5 dagen in de koelkast bewaren.
• Cress is 10 dagen houdbaar 10 dagen, mits de plantjes vochtig blijven.