De bitterbal vindt zijn oorsprong in Nederland en heeft zijn wortels in de Franse keuken. De snack werd populair in de 17e eeuw tijdens de Gouden Eeuw, toen rijk gevulde vleesragouts een symbool van welvaart waren.

Het is een kleine, ronde versie van de kroket, gemaakt van een ragout-achtige vulling die meestal bestaat uit rundvlees of kalfsvlees, gebonden met een roux en op smaak gebracht met specerijen en kruiden. De ragout wordt vervolgens tot balletjes gevormd, gepaneerd en gefrituurd tot ze goudbruin en krokant zijn. Bitterballen worden traditioneel geserveerd met mosterd en zijn een vaste waarde in Nederlandse cafés en bars, vaak als onderdeel van een “borrelplank” of bij een drankje.

Het gewicht is ca. 20 gram. Ze zijn zelf niet bitter.

De snack is erg populair in België en Nederland. Ook in Suriname en Indonesië worden ze gegeten. Elders zijn ze nauwelijks bekend.

Een bittergarnituur bestaat, behalve bitterballen, uit andere kleine warme snacks. Het bittertje is doorgaans vervangen door andere dranken.

In april 2020 is de bitterbal toegevoegd aan de Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland.

Hoewel de klassieke bitterbal traditioneel wordt gemaakt met rundvlees, zijn er tegenwoordig veel variaties beschikbaar.

Soorten

• Rundvleesbitterbal: De meest traditionele variant, gemaakt van een rundvleesragout.
• Kalfsvleesbitterbal: Een luxere variant met een zachtere, fijnere smaak.
• Vegetarische Bitterbal: Gemaakt met plantaardige ingrediënten zoals champignons, groenten, of vleesvervangers.
• Kaasbitterbal: Een variant met een romige kaasmix, vaak met een vleugje mosterd.
• Kipbitterbal: Een lichtere optie, gemaakt met kippenragout in plaats van rundvlees.

De vegetarische varianten bevatten meestal soja, tarwe, melkproducten en champignons in plaats van vlees. Daarnaast is er de zogenaamde bieterbal, met als hoofdbestanddeel gefermenteerde biet.

Vandaag de dag zijn bitterballen onmisbaar op Nederlandse borrels en feesten, en ze worden wereldwijd steeds populairder dankzij de groeiende belangstelling voor Nederlandse keuken.

Bitterballen bevatten een hoog gehalte aan verzadigde vetten, vooral als ze worden gefrituurd in dierlijke vetten.

Bitterballen voor de oven bevatten meestal meer kcal dan deze voor de frituur doordat ze een verschillende samenstelling hebben!! (dus niet zoals bij fritten).

De paneerlaag en de roux dragen bij aan het koolhydraatgehalte. Nutri-score D/E

Bitterballen zijn vanwege hun paneerlaag en het gebruik van een roux niet ideaal voor een koolhydraatbewuste voeding. Voor een gezondere versie kun je experimenteren met alternatieve paneermeel zoals gemalen noten of kokosmeel, en de roux vervangen door een dikke saus op basis van groenten of vleesbouillon. Door bitterballen in de oven te bakken in plaats van te frituren, kun je het vetgehalte verlagen, al zal de textuur minder krokant zijn.

Aankoop

Bitterballen zijn verkrijgbaar in supermarkten, slagerijen, en gespecialiseerde snackbars. De kwaliteit kan variëren, waarbij ambachtelijke of huisgemaakte bitterballen vaak superieur zijn aan massaproducten.

Kies bitterballen met een stevige structuur en een goede balans tussen vlees en roux. Vermijd producten met veel kunstmatige toevoegingen en conserveermiddelen.

Bitterballen zijn kant en klaar ook diepgevroren te koop in supermarkt.

Bewaren

Verse bitterballen kunnen enkele dagen in de koelkast worden bewaard, maar ze zijn het lekkerst als ze vers worden gefrituurd.

Bitterballen kunnen gevacumeerd en vervolgens ingevroren worden, wat hun houdbaarheid verlengt tot enkele maanden. Bitterballen zijn uitstekend geschikt om in te vriezen. Vries ze eerst in op een bakplaat om te voorkomen dat ze aan elkaar plakken, en verpak ze daarna in luchtdichte zakken.

Bitterballen worden meestal geserveerd als snack of voorgerecht, vaak vergezeld van mosterd om de rijke smaak te balanceren. Hier zijn enkele manieren waarop je bitterballen kunt serveren:

• Als borrelhapje: Serveer met mosterd of een andere dip naar keuze.
• Lunch of Diner: Combineer met een frisse salade en frites voor een eenvoudige maaltijd.
• Culinair: Voor een verfijnde twist kunnen bitterballen worden geserveerd met truffelmayonaise of een andere luxe saus.

Wie bitterballen bestelt, krijgt hier mosterd en prikkers bij.  De bedoeling is dat de prikker het balletje in 1 keer naar je mond voert.

Frituur de bitterballen bij 180°C tot ze goudbruin zijn. Te lang frituren kan leiden tot een gesprongen bal, terwijl een te lage temperatuur een vettig eindresultaat geeft.

Laat de bitterballen na het frituren even uitlekken op keukenpapier en serveer ze direct voor de beste smaak en textuur.

Hoewel bitterballen vooral veel gegeten worden in Nederland is het geen oer-Hollands product. Naar verluidt werd de bitterbal tijdens de tachtigjarige oorlog ontdekt door een Spaanse scheepskok. In Spanje eet men graag tapas en dat was toen niet anders. Omdat de ingrediënten om tapas te maken niet voorhanden waren, moest de kok creatief zijn. Zodoende werd de bitterbal geboren uit oud brood, ragout en vlees. Blijkbaar was het destijds een groot succes, want de bitterbal bleef in Nederland als de Spanjaarden in 1648 vertrokken.