BETONIE
Met uitzondering van Scandinavië kun je betonie in heel Europa wel vinden. Het areaal strekt zich verder uit over het westen van Siberië, het gebied van de Kaukasus en in Noord-Afrika in het gebied van het Atlasgebergte. Betonie is een inheemse plant, die bij ons nog eerder zeldzaam in het wild voorkomt.
Als lipbloemige heeft ze de typische kenmerken van een lipbloem, een vierkante stengel en kruisgewijs ingeplante bladeren.
De plant wordt 30-90 cm hoog en bloeit van juni tot augustus met paarsrode, soms witte bloemen. De bloemen vormen een dichte schijnaar. De meeste bladeren zitten in een wortelrozet. De onderste bladeren hebben een lange bladsteel en de bovenste bladeren hebben een korte bladsteel. De bladeren zijn gekarteld en hebben een hartvormige voet. Hoe lager het blad staat hoe langer de bladsteel is.
Op de stengel staan hoogstens 3 gewone bladparen, met daartussen lange bladloze stengelleden.De kantige stengel is onvertakt en heeft korte haren.
De betonie komt voor op graslandhellingen en aan bosranden op niet te droge, lemige en kalkrijke grond. De plant wordt ook als sierplant gekweekt.
Betonie bloeit van juni tot september, maar de bladeren kunnen het hele jaar door worden geoogst.
De soort staat op de Nederlandse- en Belgische Rode lijst van planten als zeer zeldzaam en sterk in aantal afgenomen.
Soorten
Er zijn verschillende soorten en variëteiten van betonie, maar de belangrijkste omvatten:
- Stachys officinalis (gewone betonie): De meest voorkomende soort, bekend om zijn medicinale en culinaire toepassingen.
- Stachys byzantina (ezelsoren): Hoewel technisch gezien een andere soort, wordt deze vaak ook betonie genoemd vanwege de vergelijkbare bladstructuur en toepassing.
Voedingswaarde
Betonie bevat vitamine A, C en enkele B-vitamines. Het is rijk aan mineralen zoals calcium, ijzer en magnesium.
Glycemische index 15 GL 1 Nutri-score A
Energie | Eiwit | Vetten | Koolhydraten | |
100g | +/- 41 kcal | 3g | 1g | 9g |
Betonie is laag in koolhydraten en past uitstekend in een koolhydraatbewuste voeding. Het voegt smaak toe aan gerechten zonder extra calorieën of koolhydraten.
Voordelen / Nadelen
Aankoop / Bewaren
Oogst
Bladeren om vers te gebruiken oogst u voor of na de bloei. Bladeren om te drogen plukt u beter eind voorjaar, voordat de plant bloeit. Bloemen om te drogen worden geplukt op het moment dat ze opengaan.
Bewaren
Bewaar verse betonie in een vochtige papieren handdoek in de koelkast voor maximaal een week.
Bevries betoniebladeren door ze eerst op een bakplaat te leggen en daarna in een diepvrieszak te bewaren. Ze kunnen tot zes maanden worden bewaard.
Bereidingswijze
Van de bladeren en bloemen kan een milde aardse thee worden gezet, deze thee is eveneens medicinaal inzetbaar.
De bloemen en bladeren kan men ook toevoegen in een salade.
Voeg betonie als smaakmaker toe aan soepen, stoofschotels en sauzen voor extra smaak.
Betonie combineert goed met andere kruiden zoals tijm, rozemarijn en munt.
Infusie: Maak een kruidenolie door betoniebladeren te laten trekken in olijfolie voor een aromatische toevoeging aan gerechten.
Maak kruidenzout door gedroogde betonie te mengen met zeezout.
Info
Betonie wordt gebruikt in de volksgeneeskunde en fytotherapie.
Allerlei vlindersoorten doen zich graag tegoed aan de nectar.