De plant vindt zijn oorsprong in de Andes op hoogtes tussen 1200 en 3000 m van Peru tot Panama. De plant is geschikt om verbouwd te worden in tropisch hoogland op plekken waar het voor de papaja te koud is.

Bergpapaja is een 3-5 m hoge boom met een pruikachtige kroon. De plant is alleen aan de bovenkant vertakt. De plant bevat een wit melksap (latex). Aan de stam zijn duidelijk de littekens van de afgevallen bladeren zichtbaar. De bladeren zijn lang gesteeld, handvormig gedeeld, leerachtig en groot. De plant is tweehuizig. De mannelijke bloemen zitten in vertakte, tot 15 cm lange bloeiwijzen. Deze bloemen zijn buisvormig en geelwit. De vrouwelijke bloemen zijn groter en gelig.

De bergpapaja verschilt van de papaja door een sterkere vertakking, minder diep ingesneden en sterk behaarde bladeren, en door kleinere en aromatischere vruchten.

De vruchten zijn breed-peervormig, stomp vijfkantig, 3-8 × 6-15 cm groot en rijp geelgroen of geel. Het vruchtvlees is glazig, groenig of gelig, zeer sappig, smaakt zuur en ruikt zeer fruitig. Het midden van de vrucht is gevuld met vele 7 × 5 mm grote, bruine zaden.

In tegenstelling tot de gewone papaja heeft de bergpapaja een dunne schil en kleinere, minder uitgesproken zaden.

Het aroma van de vrucht wordt beschouwd als een van de belangrijkste eigenschappen, omdat hij zeer sterk en fruitig is vanwege de complexe vluchtige stoffen in het vlees.

De plant wordt verbouwd in Zuid-Amerika, Florida en op sommige plekken in het hoogland van Sri Lanka, Kenia en Zuidoost-Azië. Chili en Peru zijn de voornaamste productielanden.

De bergpapaja heeft een lange oogstperiode, die meestal loopt van het late voorjaar tot het vroege najaar. In sommige tropische klimaten kan de vrucht het hele jaar door worden geoogst, afhankelijk van de specifieke teeltomstandigheden.

De vruchten bevatten het eiwitsplitsende enzym papaïne. Boom en blad bevatten het melkwitte latex, dat ook in onrijpe vruchten aanwezig is.

De vruchten hebben een duidelijk hoger gehalte (5 tot 8 keer) aan het eiwitsplitsende enzym papaïne dan de gewone papaja. Ze zijn rijk vitaminen A, B en C, antioxidanten, flavonolen, carotenoïden en papaïne. Nutri-score A.

Met zijn lage glycemische index en lage glycemische lading is bergpapaja een uitstekende keuze voor een koolhydraatbewuste voeding. De vrucht is laag in calorieën en biedt essentiële voedingsstoffen zonder een hoge suikerbelasting, waardoor het een gezonde aanvulling is op een uitgebalanceerd dieet.

Aankoop / Oogst

Bergpapaja’s kunnen worden gekocht in gespecialiseerde winkels, exotische fruitmarkten, en online retailers. Ze zijn minder vaak te vinden in reguliere supermarkten vanwege hun specifieke teeltvereisten en beperkte distributie.

Kies voor een exemplaar met een zo gaaf mogelijke schil. Ze kneuzen heel makkelijk, dus koop geen vruchten met verschrompelde of beschadigde schil.

Een rijpe bergpapaja is te herkennen aan een groen-geel-rood gevlekte schil. De kleur kan per variëteit verschillen. De schil van een rijpe bergpapaja geeft bij een lichte vingerdruk wat mee en ruikt lekker.

Onrijpe vruchten rijpen na bij kamertemperatuur.

De beste tijd om bergpapaja’s te kopen is tijdens hun natuurlijke oogstseizoen, dat varieert per regio maar meestal valt tussen het late voorjaar en de vroege herfst.

De vruchten worden geoogst wanneer ze tussen de 5-20 groot, 5.6cm in diameter en ca 200gr. wegen. Het fruit wordt momenteel vaak in het wild verzameld en op lokale markten verkocht.

Bewaren

Bewaar bergpapaja’s liever niet in de koelkast want dit verstoort het rijpingsproces. Dan krijgen ze waterige plekken en rotten ze snel. Eenmaal rijp, bewaar ze in de koelkast om de versheid te behouden, waar ze tot een week houdbaar zijn.

Als je een rijpe papaja hebt, kun je hem op een koele plaats (ca. 12º) nog een paar dagen bewaren.

Invriezen

Stukjes papaja kun je in een goed gesloten plastic bakje tot 12 maanden in de diepvries bewaren, bij minimaal -18ºC.

De bergpapaja is bekend om zijn unieke verfrissende smaak, die een mix van ananas, aardbei, en citroen bevat. Hij is veelzijdig in de keuken en kan zowel rauw als gekookt worden gegeten. De vrucht kan worden toegevoegd aan salades, smoothies, desserts, en sappen. Het heeft een verfrissende, lichte smaak die het goed doet in zowel zoete als hartige gerechten.

De vruchten worden over het algemeen gekookt of gestoofd als groente, maar worden ook vers gegeten. In Zuid-Amerika en op Java wordt de bergpapaja tot conserven en marmelade verwerkt. In verschillende Andeslanden wordt uit het vruchtvlees een frisdrank bereid.

De onrijpe vrucht wordt gekookt gegeten.

De vrucht is zeer sappig, smaakt zuur en ruikt zeer fruitig. Het friszure vruchtmoes zonder de zaden wordt o.a. gebruikt in sappen en jams.  Rijpe bergpapaja is heerlijk in een fruitsalade.

Halveer de bergpapaja en verwijder met een lepel de zaadlijsten en zaadjes. Als je de helften nogmaals halveert, verwijder je het vruchtvlees makkelijker uit de schil.

Besprenkel de vrucht eventueel met limoensap, dit maakt de smaak van de papaja nog uitgesproken.

No waste

De schil en zaden kunnen worden gebruikt om siroop of jam te maken. De schil kan ook worden gekonfijt als een zoete traktatie.

Gebruik overrijpe bergpapaja’s in smoothies of bak ze in cakes en brood voor extra vocht en smaak.

De papaja, babaco (zie aldaar) en de bergpapaja zijn bij volledige rijpheid geschikt voor verse consumptie. De overige soorten worden voornamelijk gebruikt om te koken of gebruikt voor de bereiding van sappen, jams en geleien.

Om de delicate smaak te behouden, is het het beste om bergpapaja’s rauw te eten of slechts kort te koken.

In recepten met gelatine gaat bergpapaja de werking van gelatine tegen waardoor de gelatine niet stijf wordt. Dit kun je voorkomen door de bergpapaja eerst even kort te koken (blancheren).